Поранешниот бугарски специјален пратеник за време на конфликтите во Косово и Македонија, новинарот Николај Крстев, во колумна за порталот „Квадрат пет“, дава свое видување за тоа на која страна би застанала Бугарија помеѓу Берлин и Вашингтон, во врска со можната размена на територии помеѓу Србија и Косово.
Според новинарот, на Западен Балкан се зголемуваат гласови за поделба на Косово, или, како што вели јазикот на дипломатијата, за размена на територии меѓу двете соседни земји, Србија и Косово.
„Всушност, оваа идеја не е нова и активно се дискутираше од крајот на 90-тите години, кога српскиот интелектуалец Добрица Чосиќ стана претседател на поранешна југословенска Република Југославија во 1992-93 година, преговарајќи со умерениот лидер на косовските Албанци, Ибрахим Ругова, за поделбата на Косово. Двајцата скоро успеаја да постигнат договор кога српскиот претседател Слободан Милошевиќ го отфрли со цел да се постигне конфликт меѓу Белград и локалните Албанци во 1999 година. Сепак, ново решение за Косово во стилот на Добрица Косиќ е можно денес, но со помош на Вашингтон, Брисел и Москва. Кога работев во Белград како дописник на БНР, во едно мое интервју со министерот за надворешни работи на соседна Србија, Ивица Дачиќ, тој ја започна идејата за т.н. „џентлментски договор“ за Косово. Според започнатите идеи, Србија би ги добила четирите северни општини со население од српско население, а Косово, трите општини Прешево, Медвеѓа и Бујановац во југозападниот дел на Србија, кои се наоѓаат во близина на границите со Македонија и Бугарија. Во тој регион веќе имаше конфликт во зимата 2001 година, кога локалните Албанци беа револтирани од српските власти.Благодарение на интервенцијата на Брисел и Вашингтон, конфликтот меѓу централните власти и сепаратистите беше запрен, а паравоената армија за ослободување на Прешево, Медвеѓа и Бујановац беше разоружана, а членовите амнестирани. Како што се очекуваше подоцна, референдумот беше прогласен за нелегитимен од страна на Белград, но желбата на локалните Албанци остана непроменета. Неодамна, косовскиот претседател Хашим Тачи дури изјави дека сонува за Прешевската долина како дел од Косово. По пристигнувањето на претседателот Доналд Трамп во Белата куќа, почнаа да се слушаат многу контрадикторни сигнали за Косово и потребата за ново трајно решение меѓу Србите и Албанците. Администрацијата на Трамп сериозно го обнови својот интерес за овој дел од Балканот. Вашингтон назначи двајца високи дипломати, Метју Палмер, задолжен за Западен Балкан, и Ричард Гренел, американскиот амбасадор во Германија и поранешен шеф на Националното разузнавање на САД, на кој му беше доверен клучниот дијалог меѓу Белград и Приштина“, наведува Крстев.
За новинарот, Трамп започнал да се залага за договор меѓу косовските Албанци и Срби, во обид да покаже дека може да има пробив во агендата за надворешна политика и во решавање на косовското прашање.
„Понатаму, тој најави дека е подготвен да ги отвори вратите на Белата куќа и за лидерите на двете држави, Вучиќ и Тачи, официјално да потпишат нов договор. Уште во 2019 година, Србија и понуди на Русија да учествува во преговорите за постигнување на овој договор. Новиот руски амбасадор во Белград, Александар Бочан Карченко, кој пристигна во 2019 година, јасно стави до знаење дека Москва нема да се оддалечи од повторното отворање на косовското прашање. Тој е добро запознаен со Балканот, бидејќи учествуваше во мировните преговори во Дејтон и во тројката што преговараше за Косово. Единството на Европската унија почнува да попушта, неповредливоста на границите е јасна. Денес се наоѓаме во ситуација на Балканот, во која САД, поткрепени од Русија и Франција, сакаат промена на границите меѓу Белград и Приштина, а само Берлин е прогласен за стабилна држава. Политиката на Берлин е да ги зачува сегашните граници во регионот, затоа што тој разбира дека е можно да се отвори „Пандорината кутија“ и повторно да се создаде тензија. Берлин смета дека е неопходен „добар, а не брз договор“ меѓу Белград и Приштина. Според австриското издание „Дер Јандерт“, Ангела Меркел е за поддршка за посебен статут за северно Косово, кој ќе биде дел од Здружението на српските општини, како што е предвидено во Бриселскиот договор, но што сè уште не е спроведен. И Западен Балкан повторно се соочува со многу ризици, како што се тензиите во Босна и Херцеговина, слабата демократија во Србија и конфликтот околу црковниот имот на Српската православна црква во Црна Гора“, наведува новинарот.
Отфрлањето на високиот претставник на ЕУ, Жозеп Борел, од идејата за корекција на границите и размена на територии е „опасна и неискрена позиција“, додавајќи дека ЕУ се движи по линијата што ја води амбасадорот Гренел, смета Крстев.
„Што значи дека Брисел го прифаќа планот на Вашингтон. Белградскиот аналитичар Јелена Милиќ изненадувачки го коментираше однесувањето на Германија кон Косово и дека не треба да биде под влијание на ставот на Берлин кон Вашингтон. „Ако тврдите дека компромисниот договор може да предизвика дестабилизација, тогаш што направија ЕУ и САД пред 20 години? Како тогаш Албанија, Црна Гора и Македонија станаа членки на НАТО? Зарем тоа не го дестабилизира регионот? “Таа дури отиде подалеку во својот коментар, опишувајќи ги постапките на Германија како„ проблематични “. За разлика од Јелена Милиќ, Српската православна црква е непостојано против поделбата на Косово, бидејќи ќе останат без православните манастири и храмови. СПЦ би можела да стане сериозен противник на политиката на претседателот Вучиќ за договорената размена на територии меѓу Србија и Косово, што дополнително ќе го затресе српското општество. Дури и претседателот на Северна Македонија, Стево Пендаровски, реагираше на ризиците за Балканот од евентуалната поделба на Косово. Тој го опиша тоа како лош потег за регионот. Ова доведе до остра реакција на српскиот министер за одбрана Александар Вулин, барајќи од Пендаровски „да молчи на јазикот кој е признат само од Србија.“ Невидената реакција на Србија кон претседателот на суверена, независна Македонија јасно ја покажува нервозата на Белград на оваа тема. Српскиот претседател Александар Вучиќ исто така искоментира дека неговиот колега Стево Пендаровски го изјавил ова „затоа што сака да ѝ угоди на Германија“, потенцира Крстев и прашува:
„Како Софија би се однесувала во оваа ситуација? Која страна треба да ја заземе Бугарија, страната на Вашингтон, Белград и Брисел, или страната на Берлин, која е јасна и предвидува дека носи стабилност на Балканот преку нивната европска перспектива? Несомнено, изборот ќе биде тежок, затоа што и Вашингтон и Берлин се примарни сојузници на Бугарија. Бугарија ќе се соочи со комплексен избор во ваква хипотетичка ситуација“.
Според новинарот, Бугарија има за што да се грижи, затоа што во близина на Прешевската долина, во јужна Србија, постои Босилеград, област населена со етнички Бугари и секоја промена би влијаела врз Бугарија.
„При, размената на територии помеѓу Србија и Косово, ние мора да ја задржиме нашата земја будност кон овие процеси. Дали постојат опции за бугарската балканска дипломатија, во однос на ваквиот развој на процесите во близина на нашата граница? Пред извесно време, министерот за надворешни работи Ивица Дачиќ и понудил на Бугарија да ѝпомогне за спорот околу Гоце Делчев со Македонија, во замена за што нашата земја да го повлече признавањето на Косово. Она што следува отсега во сложените балкански процеси останува да се види .Колку долго ќе траат овие разговори останува да се види, но е јасно дека ризикот за Балканот да влезе во зона на неизвесност е многу сериозен“, заклучува новинарот.