Во последните неколку недели, балканските престолнини од Белград и Сараево до Скопје и Приштина се рангирани меѓу првите 10 најзагадени најголеми градови во светот, според апликацијата за мониторинг на „ЕрВизуал“.
Иако тие се мали градови во споредба со водечките азиски загадувачи како у Делхи и Дака, комбинацијата на електрани што работат на јаглен, стари автомобили и отпаден материјал за греење на домот го исполнува воздухот со токсини.
„Знам дека е загадено, но мојот мојот друг избор како би го згреал овој дом е со електрична енергија, што е премногу скапо “, рече Трајан Несторовски од Скопје , кој како и многумина други се грее со дрва за да ја помине зимата.
Неговата сопруга Вера додаде: „Постојат неколку фабрики во близина на нашето соседство, што само Господ знае што горат навечер“.
Со порастот на апликациите за мобилни телефони кои го мерат квалитетот на воздухот, како што е локалниот Мој Воздух (Мој воздух) создаден од македонски претприемач, граѓаните конечно го согледуваат целосниот обем на ситуацијата.
„Србија се задушува, дали некој го видел министерот за животна средина?“, се наведува во неодамнешниот наслов во белградскиот локален весник „Блиц“, повикувајќи се на маглата и нечистиот воздух што го опкружува градот.
Во Скопје, главниот град на северна Македонија, младите привлекоа инспирација од шведската активистка Грета Тунберг, одржувајќи серија протести.
„Грета нè инспирираше сите“, рече 17-годишната Искра Илиеска.
„Во зима, половина од моите другари се отсутен од училиште заради проблеми со белите дробови. Ова не е нормално “, рече таа.
Во соседна Босна, неколку стотици луѓе кои носат маски за лице се собраа во градот Тузла за да ги побараат властите, дали имаат план за справување со загадувањето и отстранување на инсталациите за јаглен во текот на следните пет години.
„Единствените препорачани мерки се да останете во затворен простор … кога ќе излезете надвор, нема да видите ниедно дете како си игра“, рече Алиса Касумовиќ, мајка на четириесет.
Според неодамнешниот извештај за животна средина на ООН, загадувањето на воздухот предизвикува скоро 20 проценти од предвремени смртни случаи во 19 градови на Западен Балкан.
Главните извори на прашина и чад се ниско-квалитетните централи со јаглен и греењето со дрва на домаќинствата, се вели во извештајот.
Повеќе од 60 проценти од луѓето во регионот се потпираат на јаглен и огревно дрво за да ги загреат своите домови, се вели во извештајот. Само 12 проценти од зградите се поврзани со системи за централно греење.
Владите треба да направат да ја „чистата енергија попристапна“, да ги забрани старите возила што загадуваат и да ги заостри регулативите за индустриските емисии и електрани, повикаа ООН.
Многу луѓе не можат да си дозволат почисти опции за греење на домови во земји каде просечната плата е под 500 €.
Сали Адеми (78) од главниот град на Косово, Приштина, користи јаглен за да се згрее.
„Нема ништо полошо, но што можете да направиме?“, рече тој, живеејќи во град чијшто воздух веќе е загаден од две блиски централи на јаглен со застарена технологија.
„Некои од емисиите од овие печки остануваат во куќата и ги трујат граѓаните“, предупреди Анес Поддиќ, претседател на група за животна средина во Босна, која ја повика владата да ги замени неефикасните печки на дрва во земјата.
Во градовите како Сараево и Скопје, кругот на околните планини помага да се депонира опасниот воздух од долините каде живеат луѓето.
60-годишниот Сакиба Сахман го искористи неодамнешното намалување на цената на билетите за кабината, што се искачува на врвот на 1160-метарската планина Требевиќ, која се издига над отровниот смог над босанската престолнина. „Дојдовме да посветиме неколку часа за да ги исчистиме белите дробови“, рече таа за АФП. „Загадувањето овде е огромно, има многу автомобили, сè е валкано, сиво и депресивно“.