Изборите оваа недела во Соединетите Држави би можеле да означат клучен момент за антимонополските мерки против технолошките гиганти, кои би можеле да имаат последици во Европа, каде што слични стратегии беа применувани во последниве години.
Победата на Џо Бајден во 2020 година доведе до назначување на прогресивни шефови на американските агенции одговорни за спроведување на законот за конкуренција. Меѓу главните моменти беа именувањата на Лина Кан на чело на Федералната трговска комисија (FTC) и Џонатан Кантер како помошник јавен обвинител за Одделот за антимонопол на Министерството за правда (DOJ).
И двете се вбројуваат меѓу т.н „neo-Brandeisiane“, поддржувачи на антимонополската школа која предупредува на штетните ефекти на преголемата пазарна моќ врз конкуренцијата, инспирирани од американскиот реформатор од почетокот на 20 век Луис Брандеис, кој веруваше дека монополите ги повредуваат работниците и ги задушуваат иновациите.
Доаѓањето на Лина Кан донесе понаметлив пристап кон спроведувањето на антимонополските мерки, особено кон „Big Tech“. Во декември 2020 година, FTC, заедно со 46 американски држави, поднесоа тужба против Meta, сопственикот на Facebook, за наводно монополизирање на пазарот со аквизиции како Instagram и WhatsApp. Случајот сè уште не е решен, а во 2023 година FTC покрена постапка против Amazon за автоматско вклучување на корисници во програмата Prime без согласност, пишува Euronews.
Нови тужби против Google
Американското Министерство за правда (DOJ) исто така води две историски антимонополски тужби против Google. Во октомври 2020 година, тоа министерство го обвини Google за нелегално монополизирање на пазарот за пребарување и рекламирање, особено на уредите со Android и преку соработка со Apple. По сослушувањето во Вашингтон во 2023 година, Google беше прогласен за виновен за незаконска употреба на монополска позиција, но судот допрва треба да ги утврди санкциите.
Во друга постапка, Министерството за правда во јануари 2023 година го обвини Google за незаконско монополизирање на пазарот на рекламна технологија (adtech). За време на судењето во септември, американското Министерство за правда предложи да се подели adtech бизнисот на Google и да се запрат одредени деловни практики, а конечните аргументи беа закажани за крајот на месецот, по изборите.
Според Кристина Кафара од Центарот за економски истражувања, „Лина Кан успеа антимонополското прашање да го направи тема на дискусија дури и на масата за вечерање“.
Европската комисија во иста насока
Пристапот за построг надзор во САД се повеќе се приближува кон ставот на Европската комисија. Под водство на комесарката за конкуренција Маргрете Вестагер, ЕУ го усвои Законот за дигитални пазари (DMA) во 2022 година, наметнувајќи обврски на дигиталните платформи за полесно спроведување на правилата против технолошките гиганти.
„FTC и Министерството за правда користат реторика слична на Комисијата, велејќи дека „мораме да интервенираме и да ја ограничиме доминацијата на „Big Tech“, вели Кристоф Каругати, консултант за дигитална конкуренција.
Потенцијални промени доколку Трамп победи
Но, овој пристап може да се промени доколку победи Доналд Трамп. „Ако Трамп победи, новиот претседател на FTC веројатно ќе биде помалку агресивен кон „Big Tech“ отколку Лина Кан“, рече германскиот претставник Маркус Фербер (Европска народна партија). „ЕУ, од друга страна, веројатно нема да го промени својот став за технолошките платформи бидејќи неодамна стапи на сила Законот за DMA и дигитални услуги#.
Сепак, победата на Трамп можеби нема целосно да ја запре работата на Кан и Кантер. Потпретседателскиот кандидат на Трамп и застапник во Силиконската долина, Џ. Д. Венс, изрази поддршка за Кан за нејзиниот поширок пристап кон конкуренцијата, изјавувајќи: „Предолго се чекаше, но време е да се раскине со Google“.
Овој т.н „Канзервативен“ став го делат и други републиканци, вклучувајќи ги сенаторите Џош Хаули и Мајк Ли и државниот обвинител на Тексас, Кен Пакстон. Како што тврди Кафара, денес во Републиканската партија постојат два спротивставени ставови кон антимонополските закони: „Едниот од нив претставува лобисти за големите корпорации кои ги поддржуваат традиционалните републикански вредности, додека другиот, како Венс, се залага за раскинување со некои технолошки гиганти поради кршење на слободните говор и приватност“.
Демократите и антимонополската политика
Ниту победата на Камала Харис не гарантира продолжување на досегашната антимонополска политика. Додека некои од нејзините донатори од „Big Tech“, како што е основачот на LinkedIn, Рид Хофман, бараат смена на Лина Кан, Харис сè уште јавно не проговорила за ова прашање. Нејзината платформа, сепак, поддржува ограничување на доминацијата на големите корпорации.
И покрај притисокот, многу демократи ги гледаат Кан и Кантер како клучни луѓе во администрацијата на Бајден, објаснува Кафара. „Надежта е дека Харис, доколку победи, ќе ги задржи Кан и Кантер, игнорирајќи го притисокот од донаторите“.
Останува неизвесно дали Кан ќе може да ја продолжи својата борба против доминацијата на Big Tech. Во исто време, во ЕУ, новата комесарка за конкуренција Тереза Рибера се очекува да заземе сопствен пристап, што ќе го направи антимонополскиот надзор над технолошките гиганти во САД и Европа би можеле да добијат нови форми во наредните години.