Бидејќи Грција и поранешната југословенска Република Македонија во моментов се обидуваат да го решат својот 27-годишен спор околу името, прашањето за грчките корени на античка Македонија одеднаш се покажа во центарот на вниманието.
За модерните Грци, Александар Велики е неразделен дел од нивното богато историско наследство: еден од најголемите освојувачи во историјата, ја порази омразената Персиски Империја и ја донесол грчката култура во Египет и Индија. Иако градовите кои зборуваат грчки, кои се борат повеќе од една деценија против таткото на Александар, Филип II од Македонија, тешко ќе го споделат овој ентузијазам, јави француската агенција за новинари. Плутарх кажува дека кога Александар Македонски умира, атинските луѓе се возбудени: тиранинот е мртов!
Филип, Александар и Грците
Филип е надарен војсководец и дипломат, успеал да ја дигне Македонија (односно – античката Македонија) од пустелија и заостанат племе во регионална суперсила. Филип долго војува против грчките градови-држави и на крајот ги уништува Атина и Теба во битката кај Херонеја во 338 година пр. Хр. Така, за прв пат во историјата, поголемиот дел од грчката континентална територија паѓа во рацете на еден владетел кој става крај на неколкудецениските внатрешни војни.
“Филип е доста бескрупулозен владетел кој се обидува – и конечно успева – да се прошири македонската власт над остатокот од Грција. Се разбира, против него има и голем отпор”, објаснува Рајнхард Зенф, научен директор на Германскиот археолошки институт во Атина.
Во тоа време, многу Грци не ги сметаа Македонците како дел од хеленистичката традиција – иако Грците и Македонците зборуваат на истиот јазик и му служат на истите богови. Демостен, најголемиот атински говорник од тоа време, држеше огнени говори против Филип, нарекувајќи го “варварин”. Според Стивен Милер, професор на Универзитетот во Беркли, овој факт не треба да се преценува. “Тоа е демостенски варварин кој не се согласува со себе. Варварите се нарекуваат дури и некои од неговите атински сограѓани”.
Во еден од најпознатите деструктивни акти во своето царување Александар изедначува со земјата напредува град Теба, за да го задуши тамошното востание. Независно од сето тоа античките Македонци многу држат на грчката култура и образование. Александар е страствен обожавател на Хомеровата “Илијада”, а Филип дури поканува големиот атински филозоф Аристотел да стане учител на младиот наследник. “Од петтото столетие натаму царскиот двор во Македонија темелно ја развива грчката традиција. Тие многу ја почитуваат грчката култура и образование”, објаснува Зенф.
Слично на претходните македонски владетели, Филип исто учествува во Олимписките игри, кои во принцип се задржани само за Грците. Неговите коњи победија на три последователни игри, а Филип подоцна посветува на Зевс импресивен споменик во Олимпија, кој го овековечава неговото сопствено име.
По Александар
“Можеме да кажеме дека уште во 5 век пр. Хр. Потеклото на македонските владетели речиси не се доведува во прашање”, вели Милер. Македонската царско семејство е признато како наследник на митски грчки херој Херкулес, но неговите поданици се третираат поинаку од Грците.
“Самите Грци не ги сметаат за Грци. Колку што е познато, до крајот на класичниот период исклучиво царското семејство било дозволено во Олимпија”, објаснува Зенф кој раководи ископувањата во родното место на Олимписките игри.
Освојувањата на Александар го означуваат зенитот на грчката моќ и грчкото културно влијание во Источна и Централна Азија, како и во Северна Африка. По неговата смрт, неговите наследници продолжија да работат во Египет, Турција, Сирија, Авганистан и Индија. Овој период, познат како век на хеленизмот, траел речиси 300 години до подемот на Рим. Подоцна, Римјаните создале една пространа провинција наречена Македонија, која вклучува делови од современите држави Албанија, Македонија и Бугарија. Словените почнуваат да се населуваат на овие земји од VI век па натаму./ DW