Официјален Копенхаген е во шок откако се појавија извештаи дека разузнавачки службеници биле вклучени во тајна операција за отворање на патот за преземање на Гренланд од страна на САД.
Списоци на отпорници и „соработници“, тајни разговори со бизнисмени, копање во историјата за да се пронајдат криминалци и жалби што би можеле да се искористат за поттикнување конфликт и како изговор за кампања на освојување – нацистичките шпиони ги собрале сите овие информации пред да ја вовлечат Европа во војна во 1939 година. Руската Федерална служба за безбедност (ФСБ) ги собрала истите информации во Украина пред да ја нападне таа земја во 2014 и 2022 година.
А сега, според експлозивниот извештај што е објавен, САД го прават истото во Гренланд и Данска, пишува конзервативниот британски весник „Телеграф“. Американскиот претседател Доналд Трамп долго време го сака Гренланд, најголемиот остров во светот, богат со минерално богатство и клучни ресурси, што го смета за клучен за заштита на неговата татковина, одбрана на „меѓународната безбедност“ и обезбедување снабдување со витални минерали од ретки земји за земји кои не се кинески.
Но, Данска – и политичарите на Гренланд кои се за независност – постојано ги отфрлаат неговите понуди за купување на полуавтономната данска територија и ги отфрлаат прикриените закани за инвазија.
Но, Американците се чини дека не се трогнати и сега се чини дека градат јавен притисок со тајни заговори.
„Она што ни го опишаа нашите извори… е тајна или прикриена операција дизајнирана да создаде некаков вид движење за ослободување на Гренланд кое би можело да ги уништи односите меѓу Данска и Гренланд и со тоа да го отвори патот за американско преземање на Гренланд“, рече Нилс Фаструп, еден од новинарите кои ја објавија приказната во средата за данскиот јавен радиодифузен сервис ДР.
Тоа е извонредно тврдење со потенцијално зачудувачки импликации за двајца сојузници на НАТО, а му беше даден кредибилитет со остар одговор од Копенхаген. Наместо да го потценува извештајот, данскиот министер за надворешни работи Ларс Локе Расмусен го повика американскиот вршител на должноста амбасадор во Копенхаген, Марк Строе – највисокиот американски дипломат во Данска, додека изборот на Трамп за амбасадор сè уште чека потврда – на „превентивни разговори“.
Сето ова укажува дека Кралството Данска верува дека се соочува со закана од инвазија за прв пат по Втората светска војна, и тоа од земја која треба да биде нејзин најважен сојузник. Самиот Трамп одби да ја исклучи употребата на воена сила.
Заговор
Сепак, Американците го минимизираа спорот. Претставник на Белата куќа во четврток изјави дека Данците треба да „се смират“. Но, Фаструп и неговата колешка, Лисбет Квас, велат дека со месеци ги истражуваат активностите на САД во Гренланд и откриле непогрешлива измама.
Приказната што ја објавија во среда се базира на обемни интервјуа со најмалку осум добро информирани извори кои идентификувале „најмалку тројца“ Американци со врски со американскиот претседател за кои се верува дека се вклучени во тајни активности.
Првото од овие лица, велат тие, е човек кој пристигнал во Гренланд во снежен ден претходно оваа година со задача да состави список на Гренландци кои ги поддржале плановите на Трамп да го преземе островот и кои би можеле да бидат потенцијални регрути за сецесионистичко движење низ територијата на островот и Данска.
Тој наводно составил и список на жители кои би можеле да се спротивстават на преземањето, а барем еден извор им кажал на Фаструп и Квас дека исто така побарал од локалното население приказни што би можеле да се искористат за да се прикаже Данска во лошо светло во американските медиуми – скандалите што се нашле на списокот вклучуваат стерилизација на домородни жени и присилно преместување на деца за образование во Данска, кои се вистински историски злосторства.
Двајца други Американци наводно одржувале чести состаноци со локални политичари и бизнис лидери во обид да изградат односи што би можеле да се искористат во случај на преземање од страна на САД.
Новинарите досега одбија да именуваат некои од лицата и сокрија одредени детали од безбедносни причини, вклучително и специфично однесување што сугерира тајна, а не легитимна активност.
„Секоја информација што ја објавувате во вашето известување им дава на луѓето еден вид сигнал, што им овозможува да почнат да шпекулираат за тоа кој би можел да биде изворот на тие информации, па затоа многу внимателно разгледавме што можеме, а што не можеме да објавиме во овој момент“, рече Фаструп.
„Се надевам дека подоцна ќе можам да објавам повеќе детали.“
Тој одби да коментира кога беше прашан дали тој и Квас ги контактирале дотичните мажи за коментар или дали данските власти разговарале со лицата. Но, рече тој, апсолутно нема сомнение за нивните активности. Ова не е случај на сугерирање на можен, но тешко докажлив, скриен мотив зад легитимна деловна активност или дипломатија – ова е јасен и недвосмислен случај на „тајна активност“ насочена кон она што изворите го нарекуваат „„инфилтрација“ во гренландското општество“.
Кој ги влече конците?
Операцијата на американско влијание не е тајна за професионалците кои ги следат случувањата во Гренланд, вели Улрик Прам Гад, професор по арктичка култура и политика на Универзитетот Алборг.
„Секогаш кога ќе се обидат да спроведат операции на влијание, општиот одговор е: „Не сакаме да бидеме Американци“. Ако имаше некаква смисла во она што се случуваше, тие ќе се обидеа да ги искористат пукнатините во гренландското општество или незадоволството меѓу Данска и Гренланд и ќе ги преувеличуваа за изборите за три години“, вели Прам Гад.
Но, дури и тоа, вели тој, би им дало малку шанси. Анкетите во Гренланд покажуваат и силна поддршка за евентуална независност од Данска и силно противење на американското преземање. Но, Прам Гад се сомнева дека извори од ДР можеби се изјасниле за да им дадат до знаење на данската и гренландската јавност дека „аматерските напори што ги виделе досега можат да станат попрофесионални“.
Во мај, американскиот амбасадор во Копенхаген беше повикан на разговор откако Волстрит журнал објави дека американските разузнавачки агенции, вклучително и ЦИА, добиле наредба да ги засилат своите напори за собирање разузнавачки информации за Гренланд.
Во извештајот на медиумот се наведуваат директиви за да се дознае повеќе за движењето за независност на Гренланд и ставовите за експлоатацијата на ресурсите на островот од страна на САД, како и за идентификување на лица во Гренланд и Данска кои ги поддржуваат целите на администрацијата на Трамп во врска со островот.
Тулси Габард, директорката на националното разузнавање на САД, во тоа време го обвини Волстрит журнал дека „им помага на актерите на длабоката држава кои се обидуваат да го поткопаат претседателот преку политизирање и протекување на класифицирани информации“, но не ги негираше обвинувањата.
Фаструп и Квас велат дека сè уште не утврдиле никаква врска помеѓу американските разузнавачки агенции и лицата за кои тврдат дека ги идентификувале. Тие не беа во можност да утврдат дали овие луѓе дејствувале по инструкции од Трамп, други службеници на администрацијата или по сопствена иницијатива.
„Ова е јасно дел од хипотезата што ја истражуваме“, рече Фаструп, додавајќи дека во овој момент не е во позиција да извлече такви заклучоци.
Актери во позадина
Сепак, новинарите открија доволно индиции за идентитетот на Американците во статијата за да ги поттикнат шпекулациите. На пример, човекот задолжен за составување на списокот на потенцијални соработници и учесници во отпорот често се појавувал јавно со американскиот претседател и неодамна бил назначен „на позиција што може да му даде влијание врз безбедносната политика на САД“, како што велат.
Другите двајца, за кои се вели дека негувале контакти со локални политичари, бизнисмени и жители, претходно работеле за Трамп и постојано биле на пат помеѓу Гренланд и САД во последните години. Неколку лица поврзани со американскиот претседател биле активни на Гренланд во последните месеци.
Меѓу нив е и Дру Хорн, поранешен член на „Зелените беретки“, кој е извршен директор на „ГринМет“, компанија со седиште во Вашингтон која се надева дека ќе профитира од напорите на администрацијата да ја прекине зависноста на Америка од Кина за увоз на клучни минерали.
Нема ништо тајно во патувањата на Хорн на Гренланд. Порано овој месец, Блумберг опширно го профилираше, опишувајќи го како „клучен брокер“ во кампањата на Трамп за добивање пристап до природните ресурси на Гренланд. Во статијата се вели дека тој го информирал американскиот претседател за своите наоди откако во април го разгледал наоѓалиштето на ретки метали во јужен Гренланд. Сепак, според Телеграф, нема индикации дека тој е едно од лицата споменати во извештајот на ДР.
Друг Американец со истакнати врски со Гренланд е Томас Емануел Денс, бизнисмен кој кратко време беше американски комесар за Арктикот во првиот мандат на Трамп. Денс нема позиција во сегашната администрација, но тој е основач на „Американ дејбрејк“, непрофитна организација која промовира врски меѓу САД и Гренланд и беше вклучен во организирањето на посетата на Гренланд од страна на потпретседателот Џ. Д. Венс и неговата сопруга, Уса Венс, во март.
Директор на „Американ дејбрејк“ за Гренланд е Јорген Боасен, поранешен ѕидар од јужен Гренланд, кој стана најистакнатиот локален застапник за поблиски врски со Америка, иако не се залага за анексијата.
И двајцата ги објавија своите ставови јавно, и нема индикации дека некој од нив е меѓу луѓето за кои се тврди дека спроведуваат тајни субверзивни операции во извештајот на DR.
Одгласи
Сепак, останува уште многу да се открие. „Телеграф“ забележува дека не може веднаш независно да го потврди извештајот на DR. Дури не е ни јасно колку би бил одржлив заговорот за дестабилизација на Гренланд и Данска одвнатре.
По краткиот страв од инвазија во март, кога американските воени авиони слетаа во Нуук пред посетата на Венс, жителите на Гренланд правеа темни шеги за тоа колку ловни пушки имаат дома.
Но, во континентална Данска, извештаите за соработници и оние што се спротивставуваат на идеите на Трамп разбудија сеќавања на нацистичката окупација во Втората светска војна, а данската влада јасно стави до знаење дека нема да се меша кога станува збор за одбрана на границите на Кралството.
„Ова е она што траеше со месеци макотрпно истражувачко новинарство. Данската влада не ни даде ништо од тоа, но штом успеавме да ја откриеме приказната, тие беа многу желни да коментираат“, вели Фаструп.
„Би рекол дека тоа е затоа што сакаа да испратат многу силен сигнал до Американците, до Американците активни на Гренланд, но и до американската влада, дека она што се случува во никој случај не е прифатливо“, заклучува тој.