Еврото ќе наполни 20 години на 1 јануари 2019 година На 1 јануари 1999 година, по години на подготовка, 11 земји-членки на Европската унија се согласија да ја користат истата валута кај сите готовински трансакции меѓу себе, иницијатива која бележи официјалното впишување од еврото.
Воведувањето на еврото во физичка форма, како монети и банкноти, сепак, се одржа на 1 јануари 2002 година Еврото беше широко прифатена како обединувачка институција и уште осум членови се приклучија на клубот во наредните години. Грција се приклучи на ЕРМ на 14 март 1998 година и на Економската и монетарна унија (ЕМУ) на 1 јануари 2001 година. Оние кои се противат на одлуката за влез во еврозоната тврдат дека Грција веќе нема да може да ја контролира својата фискална политика. Но, Грција не можеше да се справи со ниту да го следи примерот на Шведска и Данска кои не го прифатиле еврото. Грција не беше стабилна валута и стабилна економија. Со постојан трговски дефицит, недостаток на природни ресурси – особено масло-масивен долг и трајни заеми, Грција сега е целосно зависна од развојот на меѓународната економија. Следните девалвации на драхмата, тешкотијата на задолжување и високите каматни стапки се доволен доказ за ова – и сите знаци на слабост. И покрај напорите за стабилизирање на економијата, јавниот долг на Грција денес е повеќе од 175% од бруто домашниот производ (БДП) – европски рекорд.
Воведувањето на Грција во ЕМУ имаше значително влијание врз интересот што го плати на заеми, што драматично ги намали. Меѓу другите придобивки, ова ни помогна да заштедиме значителни суми. Во 1990-тите, Грција потрошила околу една третина од своите даночни приходи за камати; до крајот на 2003 година, уделот падна на помалку од една четвртина од приходите, давајќи им на Грција многу повеќе можности за инвестирање во образованието, здравјето и благосостојбата. Во 20-те години од воведувањето на еврото, ИПС се соочува со значителни предизвици. Така на пример економската криза од 2008 година доведе до тоа дека Грција, Португалија, Ирска и Кипар не беа во можност да ги следат правилата, принудувајќи ЕМУ да преземат акција, така што овие држави да можат да ги исполнат своите обврски како членови на еврозоната. Овој процес доведе до механизми кои обезбедуваат функционирање на системот.
Еден пример е Европскиот механизам за стабилност (ЕСМ). Кризата од 2008 година, која траеше околу четири години, предизвика скептицизам за вредноста на еврото. Дури и во развиените европски земји како Италија, го слушаме аргументот дека еврото е причина за нивните економски проблеми. Популистичките партии тврдат дека ги врзуваат владините раце до степен до кој не можат да ги спроведат неопходните реформи.
Во Грција, независната грчка коалиција СИРИЗА го виде еврото како причина за грчката криза и го поддржа повлекувањето на земјата од валутниот блок на почетокот на 2015 година. Сепак, ваквите негативни ставови за еврото не ги споделуваат повеќето европски граѓани.
Анкетите за јавното мислење спроведени од Европската комисија покажуваат дека повеќето граѓани веруваат во европската соработка и придобивките од еврото. Но ајде сега да ја оставиме Европа настрана и да се потсетиме каков бил животот во Грција пред еврото – проблемите на патувањето, учење во странство, а особено вршење на трансакции во странски земји, или фактот дека терминот “девизи” значи мерки дозволи , напорна работа и бирократија.
Неодамна не потсетија за оние денови од контролата на капиталот, кој го стави таванот на влечењето на депозити и додаде стрингови кон сите трансфери во странство.
Ноа исто така да се вратиме кон турбуленции предизвикани од девалвација на драхмата во 1983, 1985 и 2001. Грција никогаш немала валута, која е толку стабилна како еврото. Еврото, исто така, создаде некои големи проблеми, се разбира.
Неодамна, на пример, видовме јавна реакција на мерките за фискална стабилност на Франција од движењето Жолто елеци. Се покажа дека не сите земји-членки растат подеднакво. Германија го зголемува растојанието што го одвојува од другите преку побрз пораст на БДП, благодарение на зголеменото индустриско производство и извоз.
Во една статија на 20-годишнината од еврото, францускиот весник “Ле монд” зборува за “кревка” валута. Во меѓувреме, Италија има проблеми да се придржува кон правилото дека нејзиниот буџетски дефицит не може да надмине 3% од БДП. Шпанија, Португалија и Грција, кои доживеале различни нивоа на криза, сè уште не се вратија на непречен и стабилен раст. Меѓу земјите во криза, само Ирска успеа да ја нормализира својата економија. Економијата на секоја земја секако одигра улога, но тоа не е единствениот фактор. Во периодот 2003-2005 година при Герхард Шредер, Германија применува строги мерки за намалување на јавните трошоци и трошоците за работна сила, како и за стабилизирање на економијата во рамките на иницијативата Агенда 2010.
Други земји,вклучувајќи ја и Грција , ги игнорираа правилата и ги зголемија трошоците над прифатливите граници. Во 2009 година, поради политиките спроведени од Владата на “Нова демократија”, буџетскиот дефицит достигна 15,4% од БДП. Причината и исходот на овој развој е фактот дека ЕМУ не успеа ефикасно да го реши проблемот со нееднаквоста во растот во Европа.
Самата заедничка валута не е доволна за да се обезбеди дека сите земји-членки имаат еднакви можности да ги искористат можностите што ги нуди. Сегашните услови ја фаворизираат економската доминација на најмоќните, при што послабите членови сè повеќе заостануваат, особено ако тие се под неспособна влада. ЕМУ ќе продолжи да работи на подобрување на неговата ефикасност, а на хоризонт постои банкарска унија. Сепак, се чини дека постои одредено двоумење за неопходните чекори напред.
Самитот на Еврогрупата во декември 2018 година се ограничи на изјавата за потребата од нови и моќни механизми за спречување и управување со економските кризи, како и за “значително зајакнување” на монетарната унија. Европската унија без заедничка валута не е можна во ерата на глобализација и еврото веќе се покажа како најмоќно средство за обединување што го имаме. Наместо тоа, тоа е нов начин на дејствување за ЕУ.
Нема лесни одговори. Постојат две главни прашања кои треба да се решат. Првото – кој беше предмет на обемни дискусии и предлози – се однесува на начинот на управување со ЕМУ. Насловот што се користи за да се опише ова е “економското владеење”. Вториот се однесува на начинот на кој се справуваме со структурните нерамнотежи на Унијата, така што ќе работи поповолно за послабите членови, дистрибуирајќи просперитет подеднакво меѓу различните области. Ова не е наслов и не генерира толку широко распространет интерес како првото прашање, но можеби тоа може да се опише како “воведување и учество”. Европската унија не е ниту клуб во кој само елитите имаат право на глас, ниту федерација на држави кои дејствуваат под команда на централна, врховна власт. Тоа е заеднички проект чија цел е промовирање на слободата, растот и прилагодувањето на променливиот меѓународен амбиент.
………………….
Анализа на Костас Симитис во весникот Катимерини, грчки премиер во периодот 1996-2004