Нивото на корупција во земјите од Западен Балкан е сè уште високо, според последниот индекс за перцепција на корупцијата, кој се објавува секоја година од Транспаренси Интернешнл (ТИ).
Во 2019 година на листата на 180 земји во светот, Србија, Босна и Херцеговина, Северна Македонија, Косово и Албанија, се под просекот, откако се рангираат во земји со прилично високо ниво на корупција.
Црна Гора е во малку подобра позиција од соседите, бидејќи е за неколку поени малку над светскиот просек и е единствена која напредувала, во однос на претходната година.
Организацијата ТИ ги рангира државите според бројот на поени, од кои земјите што се близу до максималните сто, со најмалку корупција. Од друга страна, земјите што се поблиску до нулата се третираат како многу корумпирани. Светскиот просек на поени е 43, додека во Западен Балкан сите земји освен Црна Гора имаат под 40 бода.
Во штотуку објавениот извештај, Транспаренси привлекува внимание на две балкански држави. Една во негативен контекст – Босна и Херцеговина, друга со позитивни очекувања – Косово.
БиХ е меѓу земјите кои, како што предупредува ТИ, забележаа значителен пад на табелата од 2012 година до денес.
„Оваа земја страда од слабо спроведување на финансиските закони. За време на изборите во 2018 година, некои политички партии и граѓански организации изразија загриженост за неправилностите во гласањето, заплашување на граѓаните и укажаа на злоупотреба на јавните ресурси и нееднаква застапеност во медиумите“, се вели во извештајот на ТИ.
Косово – можност за напредок
Дел од извештајот под наслов „Земјите на кои треба да се обрне внимание“ е Косово.
На Индексот на перцепција, Косово е на 101 место, заедно со БиХ. Во споредба со претходната година, Косово падна на листата – за осум места. Како и да е, Транспарентност смета дека државата „има свои шанси“ по неодамнешните парламентарни избори. Во извештајот се проценува дека „новото собрание има можност да го отстрани лошото работење на претходната администрација и да даде приоритет на борбата против корупцијата“.
„Косово доживеа промена во парламентарната моќ што може да обезбеди можност за промени. По осум години критикување на Владата за неуспехот во борбата против корупцијата, движењето „Самоопределување“, кое неодамна освои најмногу места во парламентот, има можност да ја докаже својата заложба за борба против корупцијата. За време на изборната кампања, ова беше една од ретките партии што одговори на барањата на јавноста да се дадат на увид трошоците за кампањата“, велат од ТИ, заклучувајќи:
„Сепак, останува да се види дали новата влада ќе исполни повисоки стандарди кога станува збор за политички интегритет. Ова може да се постигне со напуштање на вообичаената практика на политичко назначување во државните институции и со утврдување на строга законска обврска за транспарентно финансирање на политичките партии“.
Враќање назад
Србија исто така падна за четири места. Во новиот извештај, таа ја дели 91-та позиција со Турција. Паѓаат и другите земји од балканскиот регион – Северна Македонија за 13 места, Албанија за седум. Единствената на списокот што за едно место се искачи во подобра насока е Црна Гора.
На глобално ниво, сите земји кои имаат релативно високо ниво на корупција имаат проблем со истите трендови, што влијаат на тоа.
Според ТИ, истражувањето до оваа година покажува дека корупцијата е пораспространета во земји каде парите послободно и на нетранспарентен начин одат по предизборни кампањи и каде владите се повеќе водени од потребите на богатите и влијателни лица отколку од граѓаните, во чиј интерес треба да работат.
Слично како и претходните години, резултатите покажуваат дека и покрај одреден напредок, повеќето држави сè уште не успеваат ефикасно да се справат со корупцијата во јавниот сектор, пренесува Транспаренси.
„Владите мора итно да се осврнат на корумпираната улога на големите пари во финансирањето на политичките партии и на несоодветното влијание што таквата улога ја има врз нашите политички системи“, рече претседателката на „Транспаренси Интернешнл“, Делиа Фереира Рубио.
Причини за незадоволство
Индексот за перцепција на корупцијата во 2019 година, како што велат во ТИ, покажува „изненадувачки мало или никакво подобрување на состојбата против корупцијата“.
Оваа меѓународна организација исто така наведува дека тоа е единствениот, суштински ефикасен пат за борба против корупцијата, намалување на протокот на пари во политиката и дека, во исто време, мора да се работи на промовирање на инклузивно политичко одлучување.
Од измами на највисоко ниво на владите до ситни поткупи што ги спречува обичните граѓани редовно да ги остваруваат своите основни права, како што е здравствената заштита или образованието, се некои од главните причини поради кои на луѓето им е преку глава од многу корумпирани политичари и институции, се вели во извештајот.
„Фрустрациите поттикнуваат зголемена недоверба во владите и дополнително ја поткопуваат довербата во политичките лидери, избраните функционери и демократијата“, соопшти ТИ и заклучува:
„Владите мора да спречат концентрација на моќ, да ги ограничат големи текови на пари во политиката и да дозволат широко учество во политичкото одлучување. Политиката и јавните ресурси не треба да бидат подредени на финансиските центри на моќ или политичко влијание, туку само на правична и непристрасна распределба на буџетот “.
Активностите на антикорупциските движења ширум светот во текот на 2019 година се охрабрувачки, велат од ТИ, откако наведуваат дека тие „обезбедиле силен импулс на милиони луѓе во отворено залагање против корупцијата во нивните влади“.
Проблеми на врвот
Годинава, најмалку корумпирана земја во светот е Данска, која во 2019 година ја дели својата прва позиција со Нов Зеланд. Тие се следени од Финска, Сингапур, Шведска, Швајцарија, Норвешка како „најчистите“ земји во светот.
ТИ укажува дека Западна Европа и европскиот регион се најголема концентрација на земји со ниска корупција. Од првите 20 земји, 14 се од овој регион.
Сепак, организацијата предупредува дека дури и најдобрите земји не се имуни на корупцијата, како што се Данска, Швајцарија и Исланд. Иако нивниот индекс покажува дека тие се меѓу „најчистите“ земји, корупција сепак постои. Претежно во форма на перење пари и корупција во приватниот сектор, се забележува извештајот на ТИ.
Соединетите Американски држави се споменуваат и во извештајот како земја која, иако е високо рангирана, се соочува со некои проблеми.
САС, во однос на претходната година, паднаа за едно место на листата, заземајќи ја 23-тата позиција во 2019 година. Со 69 поени од максималните 100, САД ја достигнаа најниската позиција во последните осум години, според ТИ.
„САД се соочуваат со различни предизвици кои се движат од закани, преку нееднаквост, до сè поголемо влијание на личните интереси во политиката“, се вели во извештајот.
„Додека претседателот Трамп ветува во предизборната кампања да го „исцеди мочуриштето“ и да ја присили Владата да работи за општиот, а не само за интересот на Вашингтон и политичките елити, серија скандали, оставки и обвинувања за неетичко однесување укажуваат на тоа дека културата „плати па клати“ станала се позасилена“, се вели во извештајот на ТИ.
Најкорумпираните земји во светот
Сомалија во 2019 година е најкорумпираната земја во светот. Следат Јужен Судан, Сирија, Јемен и Венецуела. Недалеку од долниот дел на списокот е Русија, која се најде на 137-то место во Индексот за перцепција на корупцијата.