Постојат многу прашања поврзани со пандемијата на коронавирус, скоро од почеток, но сè уште нема јасен одговор, барем во пошироката јавност: дали луѓето кои се заразуваат, но не добиваат симптоми на ковид-19, ја пренесуваат инфекцијата на другите околу нив?
За потсетување, на оние заразени со коронавирус им е потребен во просек пет дена, а најмногу 14 дена за да развијат симптоми на болеста, која се нарекува предсимптоматска или инкубациска фаза. Меѓутоа, за лице кое е позитивно за „ковид-19“ и нема симптоми, не можеме да знаеме дали тој навистина ќе развие симптоми или не, сè додека не ги добие или не поминале 14 дена, кога е повеќе или помалку сигурно дека нема да ги добие.
Процентот на вистински асимптоматски носители на вирусот САРС-КоВ-2 сè уште не е дефинитивно потврден, а проценките во студиите се движат од 18% до над 80%, пишува Моника Ганди, американска докторка и професор на Катедрата за ХИВ, заразни болести и глобална медицина на Универзитетот во Калифорнија.
Најточниот начин на кој можеме да го утврдиме процентот на вистински асимптоматски случаи е таканареченото универзално масовно тестирање, кое ги тестира и лицата со симптоми и оние без нив, по што се следи лицето без симптоми за да се види дали во меѓувреме има симптоми.
Процент на заразени лица кои немаат симптоми е околу 40 отсто
Неодамнешната кампања за масовно тестирање (двоен метод, PCR и тестирање на антитела) во Сан Франциско покажа дека 53% од заразените пациенти биле асимптоматски првиот пат кога биле тестирани. Две недели подоцна, на повторно тестирање, 42% од заразените останаа асимптоматски.
Постојат многу докази дека вистинската стапка на асимптоматски случаи на новиот коронавирус е околу 40%, смета Ганди, но тој процент е зголемен од оние кои се всушност предсимптоматски.
Истиот процент на инфекција, според американските центри за контрола и спречување на болести (ЦДЦ), го распространувале оние што во тоа време (сè уште) не биле болни – 40%. Ова е токму она што го прави ковид-19 толку заразен.
Која е тајната на асимптоматските, тивки преносители на коронавирус?
– Асимптоматските случаи може да се сметаат за „темна материја“ на епидемијата – вели проф. Нил Хол, директор на Институтот Ерлхам, истражувачки центар за животни науки. Темната материја е невидлива материја за која се смета дека го сочинува најголемиот дел од материјата во универзумот и останува да се утврди што е тоа.
– Ако имаме луѓе кои не знаат дека се болни и користат јавен превоз или здравствени услуги, тоа неизбежно ќе го зголеми преносот на вирусот. Секоја интервенција базирана на луѓе кои бараат примарна здравствена заштита кога имаат симптоми се занимава со само половина од проблемот – додаде Хол за БиБиСи.
Според студијата објавена во престижното списание Science, дури 4 од 5 случаи на коронавирус во Кина биле заразени од луѓе кои самите не знаеле дека се заразени. Исто така, на масовен тест во Исланд, 43% од позитивните во тоа време немале симптоми на заболување.
Веќе е потврдено дека пресимптоматските носители на вирусот можат да бидат заразни – згора на тоа, според некои докази, тие се најзаразни во фазата од 48 часа пред почетокот на симптомите: треска, кашлица, слабост, губење на чувството за мирис и вкус, отежнато дишење и други. Причината е логична – во таа фаза, големи количини на вирус веќе се шират, и тие сè уште се чувствуваат добро.
Пресимптоматските носители всушност го шират коронавирусот со многу висока стапка, за разлика од носителите на вирусот на грип, кои обично не можат да заразуваат други, сè додека самите не развијат симптоми.
Но, дали асимптоматските носители на коронавирус, од кои очигледно има значителен процент, можат да ја шират инфекцијата? Д-р Марија ван Керков, епидемиолог и соработник на Светската здравствена организација (СЗО), изјави пред медиумите претходно овој месец дека појавата на коронавирус што се шири од асимптоматски луѓе е „ретка“, прецизирајќи дека таа изнесува максимум околу 6% од вкупната инфекција.
Другите преносители на инфекцијата се всушност или асимптоматски или имаат благи или невообичаени симптоми што не се забележани, објасни Керков.
– Ние се обидуваме да добиеме повеќе информации од земјите за вистински да одговорат на тоа прашање. Сè уште се чини ретко за асимптоматските лица да ја пренесат инфекцијата понатаму “, додаде таа.
Сепак, водечкиот американски имунолог и член на Работната група на Белата куќа за коронавирус, Др. Ентони Фаучи ја критикуваше оваа теза како „неточна“ затоа што „од епидемиолошки студии знаеме дека можат да го пренесат вирусот на некој што не е заразен дури и ако немаат никакви симптоми“.
Ван Керков го разјасни своето тврдење, признавајќи дека сè уште не е утврдено колку често асимптоматските случаи ја пренесуваат инфекцијата. Таа додаде дека своето тврдење го засновала на студии што следат по контакти на асимптоматски случаи и не воспостави пренос. Таа истакна дека не сака да каже дека таков трансфер навистина не се случува или дека се случува „многу ретко“, затоа што сè уште не е дефинитивно утврдено.
Колку луѓе тогаш ја шират инфекцијата без да се разболат сами? „Сè уште го немаме тој одговор“, призна Ван Керков.
Но, тука, исто така, недоразбирањето се чини дека се должи на забуната околу пресимптоматските и навистина асимптоматски вектори на вирусот.
– Постојат неколку лабораториски потврдени случаи кои се навистина асимптоматски и до денес не е документиран асимптоматски пренос. Ова не ја исклучува можноста дека може да се случи. Пријавени се асимптоматски случаи како дел од последователните контакти во некои земји, се вели во СЗО во својот дневен извештај за коронавирус на 2 април.
Коронавирусот е многу присутен во носот и устата, така што се шири полесно
– Детален мониторинг на контакти од Тајван, како и првиот европски преносен ланец, оној во Германија (каде беше утврдено дека коронавирусот се појави пред да дојде во Италија), укажуваат на тоа дека вистинските асимптоматски преносители ретко пренесуваат понатаму. Сепак, овие (и многу други) студии откриле дека може да се случи паусисимптоматски (значи многу благи симптоми) трансмисија, а особено германска студија открила дека преносот често се случил на денот на симптомите или претходниот ден “, коментира за Си-Ен-Ен д-р Бабак Јавид од Универзитетското медицинско училиште Цингиа во Мексико во Пекинг.
Тогаш, како можат асимптоматските носители да заразуваат други, кои потоа можат да се разболат, иако оние што ги заразиле остануваат здрави? Клучот, посочува Ганди, е дека САРС-КоВ-2 произведува многу поголем број честички во горниот респираторен систем од другите вируси – особено во носот и устата. Оттаму, се разбира, вирусот лесно патува во околината преку респираторни капки и плунка, не само со кашлање и кивање, туку и со говор, дури и со самото дишење, како и физички контакт или загадување на површините со кои се допираат другите.
Маските се најдобрата алатка против ширење
Новиот напис во научното списание „Се појавуваат инфективни заболувања“ објавено од ЦДЦ, исто така, заклучува дека ковид-19 очигледно може да се пренесе и од предсимптоматски и од асимптоматски носители на вирусот. Ова значи неколку работи, во написот се вели: дека стапката на смртност е веројатно пониска отколку што мислиме, дека интервенциите како физичко растојание и употребата на маски се уште поважни, затоа што можеме да заразиме некого без да знаеме дека сме заразени и дека тестирањето и следењето контакти се уште поважни во борбата против епидемијата.
Покрај тоа, маските се најдобрата алатка што ја имаме за борба против инфекцијата, за што имаме некои докази во неодамнешните истражувања, заклучува д-р Ганди во написот за Conerstation. Таа самата е убедена дека асимптоматските преносители на вирусот играат значајна улога во ширењето на оваа пандемија. Но, она што е сосема сигурно е дека можете да добиете и ковид-19 од некој што нема симптоми во тоа време.