„Зошто Њујорк Тајмс го минимизира геноцидот во Босна?“, е насловот на статијата објавена во американското издание на британскиот онлајн магазин Спектатор, во кое се критикува одлуката на еден од највлијателните медиуми во САД да објави пасус во книгата на Џесика Штерн, со кој се најавува нејзиното дело за воениот злосторник Радован Караџиќ.
Самиот наслов на Спектатор е во согласност со оној во Тајмс – „Зошто дозволив осуден воен злосторник да практикува исцелување со енергија на мене?“
Авторката на текстот, Емина Мелониќ, докторка за компаративна литература која заминала во Соединетите држави како бегалец од Босна и Херцеговина, на почетокот на текстот за Спектатор објаснува дека станува збор за воен злосторник одговорен за организирање и извршување геноцид врз босанските муслимани за време на војната во 90-тите кога повеќе од 8.000 мажи и момчиња се убиени во Сребреница за неколку дена.
Книгата што се најјавува, додава Мелониќ, е „Мојот воен злосторник: Лична средба со архитектот на геноцидот“, а во неа Штерн потсетува на интервју со Караџиќ.
„Нема ништо лошо да интервјуирате геноциден манијак ако вашата цел е подобро да ја разберете војната, психологијата на злобните дела и најмногу од сите да барате правда за убиените и преживеаните. Сепак, написот на Штерн воопшто не го прави тоа. Во него се промовира нејзината книга. Штерн се губи во метафоричкото прифаќање на злобниот човек. Насловот на нејзината книга укажува на тоа дека таа некако го поседува Караџиќ, но очигледно е дека се случува спротивното“, пишува Мелониќ.
„Тој поетски опишува дека таа немала друг избор освен да се предаде на идејата, што ја има тој за себе – како моќна мистика, голем поет и угледен психијатар“, додава таа.
Така, Штерн го прашува Караџиќ за неговиот „интерес за исцелување со биоенергијата“, кој се појавил во исто време кога беше издадена меѓународна потерница за негово апсење, по што тој исчезна. Тој и раскажува дека мистицизмот и енергијата отсекогаш биле дел од неговиот живот, откако неговата баба порано разговарала со овците за да се чувствуваат подобро и како животот во село влијаел на неговиот избор да стане исцелител.
„Се чини дека преминот од воен злосторник во реики господар на новата ера е само една од тие промени во кариерата за време на средната возраст“, истакнува Мелониќ.
Извинување на Штерн
Фасцинантно е, пишува таа, не како што вели Караџиќ, туку како реагира Штерн – и зошто „Тајмс“ избра да ја претстави нејзината книга.
Штерн му дозволува на Караџиќ да го изврши својот ритуал над неа. „Како што пишува таа, не се плаши дека може да ја удави, затоа што, на крајот на краиштата, Караџиќ не ги уби самиот босанските муслимани, туку оние на кои им заповеда …“
Откако текстот на Штерн беше осуден од босанските автори Александар Хемон и Јасмин Мујановиќ, како и од преживеаните од војната, таа се извини: „Длабоко, длабоко ми е жал што овој извадок од книгата (што не го избрав) ме прикажа како апологет … го разбирам тоа направија штета на насловот и ставот и многу ми е жал за тоа “.
Вината, според Штерн, е на нејзиниот издавач Еко и Њујорк Тајмс.
„Ќе испратам писмо до „Тајмс“, но секако дека нема да стигне до (босанската) заедница (во САД) затоа што извинувањето не е провокативно“, рече таа на Твитер.
Спектатор бараше коментар од издавачите, но тие не одговорија.
„Како Хемон и другите безброј преживеани, јас сум лут на тоа како Штерн го опиша Караџиќ. Имав 13 години кога започна војната. Поминав скоро девет месеци во војна, гледајќи го родниот град Сараево под опсада и членовите на моето семејство. Морам да кажам дека книжевниот и мистичниот пристап што го користи Штерн кога пишува за Караџиќ не е ниту особено забавен, ниту креативен“, заклучува Мелониќ.