Спецификите и економијата на секоја земја за професорката Хирије Абази се најсоодветна појдовна точка од која треба да произлезат мерките против инфлацијата. Оттука, според неа во оваа борба не постои идентичен и заеднички пристап.
„Инфлаторните удари се состојби за чие амортизирање е потребно многу време и ја чинат многу земјата. Не постои унифициран лек за истите. Секоја земја треба да направи комбинација од различни мерки во различни периоди, согласно можностите на истата“, вели Абази во интервју за Локално.
Подеднакво важна е и лекцијата дека никој не може да очекува брзи , инстанст резултати.
„Ефикасноста на домашните економски политики и реформите станува очигледна со текот на времето, честопати барајќи трпение и зависи од разни фактори, вклучувајќи ги нивните техники и изведба“, вели Абази.
Сугерирајќи дека мора внимателно да се управува со зголемувањето на платите и пензиите за да се спречи ерозијата од инфлацијата таа укажува и на придобивките од покачувањата.
Поголемите плати и пензии, според неа, ќе го стабилизираат животниот стандард, а во комбинација со замрзнувањето на цените ќе предизвикаат стабилизација и долгорочно подобрување на економската состојба на граѓаните.
Инфлацијата и растот на цените на прехрамбените производи остануваат главни предизвици на економиите и покрај сите досегашни превземени чекори. Има ли назнаки дека стопанството и граѓаните ќе здивнат од високите каматни стапки, инфлацијата и се поголемата невработеност? Уште колку долго економијата ќе биде под влијание на пандемијата и енергетската криза?
-Високите каматни стапки, инфлацијата и зголемувањето на невработеноста се значајни економски предизвици, честопати поврзани и потребни за координиран пристап од фискалните и монетарните политики. Влијанието на пандемијата и енергетската криза се надворешни фактори кои ние не можеме да ги предвидиме и контролираме. Должината на економските последици од пандемијата и енергетската криза може да варираат врз основа на фактори како, глобалното економско закрепнување и стабилноста на енергетската снабденост. Владите и централните банки играат одлучувачка улога во помагање да се олесни влијанието преку соодветни политики.
Инфлацијата која доаѓа на страната на понудата ги погодува сите граѓани, особено оние со пониски примања. Намалената побарувачка дополнително влијае на стопанската активност и пораст на невработеноста. Ефикасноста на домашните економски политики и реформите станува очигледна со текот на времето, честопати барајќи трпение и зависи од разни фактори, вклучувајќи ги нивните техники и изведба.
Во услови кога капиталните инвестиции или тапкаат во место или се одложуваат, а македонската економија дополнително е обременета од неизвесноста поради германската рецесија и заминувањето на младата работна сила, се наметнува дилемата дали домашната економска политика и превземените реформи се водат во вистинската насока?
-Во услови на намален економски раст и повисоки стапки на инфлација, стегањето на монетарната политика е неизбежно. Но, со дополнителните економски мерки, државата се обидува да ги ублажи негативните ефекти врз домаќинствата и стопанството. Германската рецесија е дополнителен проблем за економијата на нашата земја, која во голема мера е поврзана со германската економија, особено во делот на македонскиот извоз. Одливот на млади кадри од земјата го намалува еден од најбитните фактори на производство, човечкиот капитал, кој е основата на продуктивноста на една земја. Важно е да се идентификуваат некои дефицитни кадри, за кои се потребни специфични вештини. И за истите да се овозможи креирање на нови кадри, посебно во секторот на ИТ, за да се спречи одлив на мозоци и заминување надвор од државата.
Обидувајќи се да ги амортизираат инфлаторните удари, земјите од регионот почнаа мерките да ги препишуваат меѓу себе , но се чини дека ништо не го смирува незадоволството ниту кај потрошувачите ниту кај бизнисмените. Постои ли можност за баланс и зошто тој во моментов изгледа невозможен?
-Постигнувањето на инфлација во едноцифрени бројки е разумна цел за повеќето економии и вклучува комбинација на монетарни алатки како прилагодување на каматните стапки и мерки на снабдување за да се справи со основните фактори на инфлацијата. Секоја земја е уникатна со свои специфики во различни аспекти, и така треба да бидат усогласени со потребите на економијата. Инфлаторните удари се состојби за чие амортизирање е потребно многу време и ја чинат многу земјата. Не постои унифициран лек за истите. Секоја земја треба да направи комбинација од различни мерки во различни периоди, согласно можностите на истата.
Кога според вас треба да се очекуваат резултатите од антиинфлаторната политика и генерално дали можеме да се надеваме на едноцифрени бројки во инфлацијата?
-Инфлацијата конвергираше во последниот период во земјата и регионот. Моменталната стапка на инфлација во РСМ е 6-8%. Ефектите на антиинфлаторните политики можат да се очекуваат на среден рок, но сепак ефектите на истите зависат од тоа колку време ќе траат инфлаторните причини во реалноста. Потребно е да се постават таргетирани стапки, коишто би придонеле до стабилизирање на цените во краток рок.
Се чини дека се поголем камен на сопнување станува процентот на економски раст. Како да го зголемиме нашиот БДП и барем делумно да се приближиме на стандардот на европските земји?
-Зголемувањето на БДП и приближувањето до европските стандарди бараат долгорочни напори како структурни реформи, инвестиции во образование и иновации, привлекување на странски инвестиции и создавање на соодветна бизнис околина.
Во РСМ сеуште остануваме на годишна стапка од 2,2 % на БДП.Според проценетите податоци на Државниот завод за статистика, стапката на раст на бруто-домашниот производ (БДП) во второто тримесечје од 2023 година беше 1.1 %.Многу е важно да се истакне дека учеството на финалната потрошувачка на домаќинствата вклучувајќи ги непрофитните институции кои им служат на домаќинствата, во структурата на бруто домашниот производ изнесува 73.9 %. Додека пак клучен фактор за зголемување на БДП се инвестициите и промена на структурата на стопанството, промена на структурата на производи кои се увезуваат и извезуваат.Преостанува да се превземат конкретни мерки за подобрување на инвестиционата клима, потикнување на производсвото со дадени субвенции како и зголемување на трговијата во регион.
Дали и во која мерка зголемувањето на платите и пензиите за 5,3 % може да го поправи стандардот на граѓаните, особено ако се има предвид фактот дека во актуелните услови покачувањата на примањата брзо се обезвреднуваат?
-Зголемувањето на платите и пензиите може да го подобри животниот стандард на граѓаните, но мора внимателно да се управува за да се спречи ерозијата од инфлацијата. Усогласувањето на зголемувањата на продуктивноста и одржливиот раст се од витално значење. Зголемувањето на платите за 10% како и хармонизација на пензиите со инфлација за 5,3% може да се каже дека ќе помогне во постигнување на нови нивоа на стабилизирање на стандардот на живеење на граѓаните. Уште повеќе, преплетувањето на зголемувањето на платите и пензиите со замрзнувањето на цените ќе предизвика стабилизација и долгорочно подобрување на економската состојба на граѓаните. Според анализите на Министерството за економија, домаќинствата месечно ќе заштедат, во просек, до 2.500 денари. Што се однесува до обезвреднувањето, монетарната политика како и дадени мерки треба активно да се усогласат за да ги олеснуваат сите економски флуктуации.
За крај, постигнувањето на рамнотежа меѓу контролирање на инфлацијата и поттикнување на економскиот раст е комплексно. Централните банки мораат да ги балансираат каматните стапки за да се справат со инфлацијата и воедно да ја одржуваат економската активност. Исто така соработката помеѓу соседните земји за да се адресираат заедничките економски предизвици може да биде корисна. Координирањето на политиките и споделувањето на знаење може да придонесе кон стабилизирање на економијата во регионот.
К.В.С.