Длабоко вкоренети спорови продолжуваат да малтретираат по Балканот. Во моментов споровите се најраспространетите во Косово, Босна и Херцеговина и Србија.
Тензиите меѓу Косово и Србија започна во декември 2016, кога косовските Срби тргнаа да градат ѕид, да ја делат Митровица на албански и српски сектори. Апсењето во Франција по српска потерница за воени злосторства на командантот на Ослободителната војска на Косово и поранешен премиер Рамуш Харадинај во јануари оваа година предизвика нови протести на косовските Албанци. Тензиите ескалираа кога Србија испрати воз, популаризација на српски националистички пораки за Митровица. Таа криза беше избегната, откако возот се врати пред да стигне до неговата дестинација. Сепак, српскиот претседател Томислав Николиќ се закани дека ќе испрати војска на Србија во Косово, ако им се случи нешто лошо на Србите таму. Во одговор на тоа, косовските власти побараа од ЕУ да ја смират Србија, за да се спречи развој на кризата, додека некои косовски Албанци планираа воскреснување на Ослободителната војска на Косово, бидејќи независно Косово има само паравоени сили.
Мешањето на ЕУ во оваа ескалација на тензиите интересно совпадна со изјавата на рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров, поврзано со тензиите меѓу Косово и Србија. Лавров изјави дека “… овие проблеми се создаваат во голема мера од политиката на оние кои го наметнува новото модернизирано и пост-христијанско издание на т.н. европски вредности на балканските народи. Јас не се сомневам во тоа.” Тој додаде дека “… единственото нешто што можам да каже е дека ЕУ треба да го симне напонот на ситуацијата и да преземе неопходни мерки за да обезбеди спроведување на договорите меѓу Белград и Приштина, кои се постигнати со посредство на Брисел” . Со такви забелешки Русија, главниот сојузник на Србија и бранител на православните Словени на Балканот, потсети на ЕУ за својата самонаметнатата одговорности на Балканот.
Друга жариште на тензии на Балканот е Босна и Херцеговина. Босна и Херцеговина е сеуште држава со слаб систем, создаден од Дејтонскиот мировен договор од 1995 година Република Српска (РС), во потрага по поголема автономија и евентуална независност која ги користи алатките на референдумот неколку пати.
Најновиот референдум за националниот празник на Република Српска се одржи во септември 2016 година Уставниот суд на Босна и Херцеговина се произнесе против уставноста на овој празник во ноември 2015 година, опишувајќи го како дискриминаторски против несрпското население во заедницата. Последните настани во Босна и Херцеговина покажуваат многу јасно дека таму немало промена во аспирациите на босанските Срби за вадењето на РС од системот на Дејтон. Заканите на претседателот на РС Милорад Додик за одземање на РС од системот на Дејтон не треба да се земаат со лесна рака. Политиките на Европската унија во Босна и Херцеговина и “морковот” на далечна перспектива за членство во ЕУ за земјата чини само колку да ја одвраќаат РС од пребарување на независност.
Од распадот на Југославија, САД секогаш биле во првите редови на сите настани на Балканот, и нивните можности за избор и преференции во голема мера го оформија постојното статус кво. Изгледа дека новата администрација на САД при претседателот Доналд Трамп, нема посебен интерес кон Балканот поради изолационистичка пристап на Трамп. Ако Трамп одлучи да биде рамнодушен кон регионот и скриено или јавно да ја префрли одговорноста на Западот на Балканот кон Европа, или поточно кон ЕУ, можат да се појават нови стратешки пресметки.
Меѓу европските земји постои поделба по неколку балкански проблеми. На пример, Косово не е признато од сите земји-членки на ЕУ. Покрај тоа политиката на ЕУ на одредување само на “Западен Балкан” во однос на проширување (што создава длабоки поделби во интегритетот на Балканот) е главна пречка за ЕУ во обезбедувањето на долготрајна стабилност во регионот.
Брекзит и слабеењето на ЕУ ќе ја направат уште потешка за ЕУ задачата за одржување на стабилноста на Балканот. Проширување на НАТО во регионот, исто така не се очекува наскоро (можеби со еден исклучок – Црна Гора). САД секогаш биле локомотива на НАТО и ако САД одлучат да се повлечат во целост или делумно од Балканот, ЕУ нема да биде во можност да се справи со проблемите на полуостровот. Во таков вакуум Русија и православниот словенски блок, на чело со Србија на Балканот, ќе бидат главен победник во историската борба, која се одржува во областа. Доминацијата на овој блок може да доведе до поделба на Косово и Босна и Херцеговина, што ќе значи балканизација на проектот на ЕУ “Западен Балкан”.
————
Коментар на на Теомах Тулун, аналитичар во Центарот за евроазиски студии/ “Хуриет дејли њуз”