По доаѓањето на власт во Србија на радикалите ситуацијата на Балканот сериозно се дестабилизира. Нивото на тензија сега е каде-каде повисоко отколку во 2012 година
Официјална Србија постојано влегува во ограничени и краткорочни конфликти со речиси сите земји од регионот, правејќи тоа циклично и постојано. Белградскиот режим е олицетворение на оруеловските “две минути омраза”. И додека сите останати земји од регионот, без оглед на привремени несогласувања, сепак одржуваат добрососедски односи, во последниве години Србија постојано и упорно е во конфликт со соседите. Во наредените режимски медиуми и официјални извори објектите на омраза само се менуваат: Македонци, Албанци, Црногорци, Косовци, Бошњаци, Хрвати и повторно сите по ред.
Последниот пат тоа заврши лошо. Независно од намерата на неговите автори Меморандумот на Српската академија на науките и уметностите стана предвесник на конфликт и фитил на бомба, изложена под онаа цела Југославија. Фактички тој го покрена српскиот прашање во Југославија, а да не заборавиме дека српските националисти кои настојувале кон тоа уште во крајот на 60-тите години на
минатиот век. Освен тоа беше засегнато и територијалното прашање.
Границите внатре во југословенските републики, иако не беа признати на меѓународно ниво, во земјата се сметаа за државни, бидејќи републиките беа федерални држави внатре во федеративна Југославија, во согласност со “еманципирање” карактер на југословенскиот социјализам.
Распадот на Југославија
Српското учество во нападот во парламентот во Скопје на 27 април е повеќе од јасно.
Во 1991 година комисијата Бадинтер уникатно ги потврди основните принципи на југословенскиот федерализам: распадот на Југославија може да се оствари, потпирајќи се на принципот на самоопределување, само што запазувајќи ги границите меѓу земјите-републики. Токму поради тоа уште од втората половина на 60-тите години и во текот на радикалните реформи на федерацијата и уставните измени српските националисти се обидоа да ги стават под сомнение републичките граници, нарекувајќи ги административни, приближни, неправедни, неисториски , неприродни и дури непотребни.
На таков начин вештачки се подигнува националистичкото прашање. Сомнежите за законитоста на федералните граници би повлекле по себе и промена на републичките. А кога тие се менуваат, некој онака ќе биде губитник, а друг – победник. Токму поради тоа, овој процес никогаш не се одвива мирно. Во продолжение е познато. Србија “од три дела”, која со доаѓањето на власт на Милошевиќ стана “цела” и неделива, се обиде да ги подели сите други републики. Стремејќи се да ги уништи
границите утврдени уште од комисиите на АВНОЈ (антифашистички собрание за народно ослободување на Југославија), по сите неуспеси и порази Србија ги сведе своите напори до тоа само да ја зачува сопствената (воспоставена уште од АВНОЈ) јужна граница во Косово. Значи историјата се врати како бумеранг.
Современа Србија не се помири со своите порази
Верувајќи дека сите порази се резултат на меѓународен заговор и неповолни геополитички околности, српскиот национализам, како и досега, се надева на реванш. А тој би станал можен кога ситуацијата на меѓународната сцена би се променила.
Светската економска криза, дефицитот на европските идеи и делегитимацијата на ЕУ, Брекзит на Велика Британија, победата на Трамп во САД и агресивното и непредвидливо однесување на путинова Русија во постсоветскиот простор – сето тоа создаде во умовите на српските националисти илузија дека меѓународната ситуација се менува и дека се приближува токму таа шанса. Поради тоа во живот се враќаат многубројни реваншистички идеи и планови.
По доаѓањето на власт во Србија на радикалната ситуацијата на Балканот сериозно се дестабилизира. Нивото на тензија сега е каде-каде повисоко отколку во 2012 година
Официјална Србија постојано влегува во ограничени и краткорочни конфликти со речиси сите земји од регионот, правејќи го тоациклично и постојано. Белградскиот режим е олицетворение на орлеовските “две минути омраза”. И додека сите останати земји од регионот, независно од привремените разлики, сепак одржуваат добрососедски односи, во последниве години Србија постојано и упорно е во конфликт со соседите. Во наредните до режимот медиуми и официјални извори објектите на омраза само се менуваат: Македонци, Албанци, Црногорци, Косовци, Бошњаци, Хрвати и повторно сите по ред.
Балканските Срби повторно се користат за тоа да ги дестабилизираат земјите во кои живеат. Слична политика –
навистина дружината со вооружени немири – заврши особено трагично во последната деценија.
Националистички влади
Каква е реакцијата на земјите од регионот на реваншисткичките и провокативни дејствија на официјален Белград?
Пред националистичките влади во Загреб и Приштина се појави повод да се претстават повторно како незаменливи бранители и спасители на народот и државата. Кога во Македонија беше направен обид за државен удар со примена на насилство врз демократско избраното мнозинство во парламентот, а Зоран Заев со окрвавена глава едвај се скри од паравоена единица од насилници кои упаднале во зградата на парламентот, таму беше забележан еден српски агент. Упатени луѓе тврдат дека тоа е само врв на ледениот брег: официјален Белград е вмешал многу посериозно во провоцирањето на хаос во Македонија. Независно од сето тоа премиерот Заев говори за братски односи и ја игнорира кампањата, која, следејќи го примерот на Гебелс, се води веќе многу месеци против премиерот од националистичките и русофилски медиуми блиски до режимот во Белград.
И Црна Гора исто така не успеа да го избегне тоа. Српските провладини медиуми направија својот цел и од лидерот на демократската партија на социјалистите, Мило Ѓукановиќ. Државниот весник “Политика” во една од статиите поставува прашањето зошто Пуканиќ (кој беше убиен крај неговото сопствено издаваштво Nacional) е мртов, а Ѓукановиќ е уште жив. А премиерот Душко Марковиќ прави апликации, во кои, игнорирајќи ја реалноста зборува за односите меѓу Црна Гора и Србија како за речиси идеални и најдобри во последните 20 година Во исто време изданието на режимот “Политика”, многубројни аналитичари загрижени за судбината на земјата интелектуалци блиски до властите, систематски предвестуваат за потребата за подигање на српскиот прашање во Црна Гора и за спасување на црногорските Срби, кои едвај преживуваат во услови на “терор”, создаден од најновиот член на НАТО.
Ако додадеме дека владата на Вучиќ одвои 3,4 милиони евра за изградба на т. н. Српска куќа во Подгорица, кој ќе биде предаден на лидерот на Демократскиот фронт (на оваа партија се покренати обвиненија во врска со обидот за државен удар и за убиство на премиерот во 2015 година на денот на изборите), тогаш се поставува прашањето што би се случило ако односите не беа “најдобри”.
Не треба да се заборави и одржувањеето, а а што официјален Белград не го крие, на криминалниот и сепаратистички режим на Додик, кој секојдневно и систематски се стреми кон распадот на Босна и Херцеговина, а исто така и намерно го комплицираат животот на сите нејзини граѓани. Непотребно е да се зборува за незрелата и потисната реакција на владеачките сараевски политичари во однос на овие апели.
Прогласена со раскош декларација
Во таква ситуација по запишаните настани во Србија за годишнината од операцијата “Бура”, Александар Вучиќ ги собра во Нови Сад регионалните српски раководители. На средбата на 4 август беше прогласена Декларацијата за заедничка акција и утврдување на принципите потребни за постоењето на српската нација и српскиот народ. Оваа изјава, како што рече Вучиќ, “e еден вид програмски документ, подготвен од Србија и Република Српска”. Беше кажано дека во документот станува збор за култура, кирилица, историја, идентитет и други слични работи.
Неизбежно се поставува прашањето со каква цел високиот претставник на власта со таква помпа ја анонсира оваа декларација, велејќедека таа се однесува исклучително на културни прашања. Во интерес на вистината треба да се каже дека никаде на Балканот ниту српската култура, ниту кирилицата се потиснати. Изгледа вистинските цели се кријат во нешто друго што не беше кажано. Одреден дел од општеството гледа во оваа декларација уште неоформен тек на великосрпска политика.
Декларацијата повторно ќе провоцира несогласувања и страв на Балканот, и ќе зголемува степени на напон и недоверба, која нагласува дека границите во Југоисточна Европа не се конечни, што значи дека и војните не се завршени засекогаш.
Што се однесува до внатрешната политика, тоа декларацијата уште повеќе го сплотува општеството на националистичката основа. Не треба да се заборави неспособноста на властите од српската елита да одговорат на реалните апели на општеството. Во Србија се присутни минималниот во регионот економски раст и најниска просечна плата, ама при тоа Србија, заедно со Хрватска и Босна, е една од водечките во Европа земји по количество на младите луѓе, кои ја оставаат земјата или се подготвуваат да ја напуштат. Како и секогаш, кога реформите завршуваат со неуспех, кога пресушуваат сите пропагандни слогани и се девалвира сите предизборни ветувања, владејачките кругови во Србија се враќаат кон она што им е најблиска – кон национализмот како единствена традиција за универзален одговор на сите проблеми.
Руски соработници-волонтери
Светската заедница – првенствено хетерогениот и незаинтересиран Запад – засега не формулира јасен одговор на опишаните трендови на Балканот. Несомнено е дека Западот нема потреба од нестабилност. Србија продолжува да се стреми кон поделбата на Косово, добивањето на независност на дел од Босна и Херцеговина, дестабилизација на Македонија, дискутирање на српското прашање во Црна Гора со помош на радикализацијата на антивладини опозиција и продлабочување на тензиите во Хрватска. И секој нов обид на власта во Белград да го постигне тоа сериозно се заканува
кревката стабилност на Балканот и субверзивното влијание на ЕУ и западните интереси во регионот.
Во врска со тоа е лесно да се претпостави дека за продолжувањето на уништувањето на Балканот е заинтересиран само Кремљ.
Доброволците руски соработници во Србија, Црна Гора, Босна и Херцеговина и Македонија не кријат тоа. Треторазредните руски емисари и пропагандисти, како и добро платените пиони во медиумите се прекрасно познати на сите. Мир нема да има додека соодносот на силите на Балканот не се промени во корист на оние кои оддаваат претпочитање на Русија. Доказите и цитатите, потврдувајќи горенаведеното, се многу и тие често може да се најде во медиумите, кои, користејќи ја пропагандата
(тие ја совлада во времето на советскиот царски тоталитаризам), поставуваат т. н. Мека сила на постмодернисткичката сталинистичка Москва. Излетана малку во времето може да се каже дека под покровителство на Русија Србија се подготвува за нова прераспределба на Балканот. И би било погрешно да се игнорираат јасните сигнали за тоа каква ќе биде архитектурата на регионот и политиката, ако овие намери на властите се реализираат.
Одредени сили се подготвуваа уште во крајот на 60-тите и почетокот на 70-тите години да се отвори повторно српското прашање и да се дојде до откажување од границите утврдени од АВНОЈ. Овие планови сепак го очекуваа својот час и беа реализирани дури во крајот на 80-тите години.
Во очекување на поповолна ситуација националистите водеа системска работа на домашното хомогенизација на
општеството и се подготвуваа за реализирање на големи проекти. Методите во тоа време не се одликуваат особено од современите, а подготовката на општеството, што овој пат нема резерви и потенцијал за конфликт, продолжува. Поради тоа во пресрет на посетата на Александар Вучиќ во Сараево, каде што и онака ќе стане збор за добрососедски односи, не треба да се заборави:
“Плашете се од данајците кои ви носат дарови”.
————-
Миливој Бешлин “Avangarda”, Босна и Херцеговина.