Вселенскиот патријарх Вартоломеј I Цариградски поднесе тужба против Универзитетот Принстон, со кој побара да му бидат вратени украдени од манастир во северна Грција ракописи од Византиската ера.
Со децении овие уметнички дела, кои според црквата се свети текстови, биле дел од највредните колекција со ретки ракописи на Универзитетот Принстон. Тие им биле дадени на училиштето од страна на добродетел во 1942 година, кои ги купиле од германски трговец децении порано. Според тужбата, поднесена во окружниот суд во Њу Џерси, четирите ракописот биле украдени од бугарски комити за време на Првата светска војна и треба да бидат вратени. Според обезбедените докази бугарска чета Невреме манастирот “Теотокос Ейкосифоиниза” во 1917 година, ги убила монасите кои живееле таму и ги украла древните текстови – вклучувајќи ракописи, кои потоа завршуваат во колекцијата на Универзитетот Принстон. Меѓу доказите е и том на каталогот на кампусот, насловен како “Грчки ракописи во Принстон, VI до IX век”, кој бил објавен во 2010 година и содржи детален опис на ракописите, за кои се наведува дека биле земени од грчки манастир во 1917 година од страна на бугарските четници.
“Ова е книга на Принстон, издадена од издавачката куќа на Принстон, се однесува на колекција на Принстон и беше напишана од припадници на Принстон”, изјави Ѓорге Цугаракис, адвокат од адвокатска канцеларија “Хјус, Хјубард и Рид” во Њујорк, кој поднел тужбата и е од грчката православна црква во случајот. “Ова е прилично убедлив доказ”, вели Цугаракис. Иако доказите универзитетот не ги признава дека извршиле нешто погрешно во добивање на ракописите и посочи во изјава дека има целосна доверба во веродостојноста на спроведеното од вработените и студијата и се сосема сигурни дека ракописите не се украдени.
“Врз основа на податоците со кои располагаме, не најдовме никаква основа да се сомневаме дека ракописитесо кои располагаме биле украдени за време на Првата светска војна или биле запленети илегално од поседувањето на патријархот”, се посочува во е-мејл од портпаролот на универзитетот Мајкл Ходхас.
Ракописите од Византиската ера се: ракописот на свети Јован Златоуст “Коментар на Евангелието на Матеј”, записници во 955 по Христа од писарот Никифор, ракописот на Свети Јован Лествичник “Божествена скала”, записници во 1081 година во Константинопол од писарот Јозеф, и страници од IX век, кои најверојатно биле дел од ракописот на “Коментар на Евангелието на Матеј”, кои во некој момент биле додадени на “Божествена скала “.
Вселенскиот патријарх првично побарал враќање на петте ракописот во писмо до Универзитетот Принстон во 2015 година, во кој ги опишува како “интегрален и незаменлив дел од Византиската култура” и “светите списи, кои се уште се читаат и почитуваат од Источната православна црква и нејзините следбеници “.
Грчката православна црква исто обезбедила дополнителни докази по тужбата – вклучувајќи писмо од локален официјален претставник на грчката делегација во Софија, Бугарија, во кое го опишува нападот врз манастирот.
Во писмото, кое е напишано на француски јазик, се наведува дека група од “60 криминалци” насилно влегла во манастирот и безмилосно претепале до смрт двајца мажи, за да им кажат каде се скриени вредностите на светото свештенство. Потоа крадците ги зеле ракописите, печатените книги и други предмети, вклучувајќи и златници.
“Бандити откако ги грабнале сите вредности на манастирот, товарејќи плен на 24 мазги, кои ги воделе со себе избегале”, се наведува во писмото грчкиот претставник од тоа време Н. Бакопулос.
Украдените ракописи биле однесени во Софија, каде биле предадени на трговците на книги и аукциските куќи во Централна Европа, се наведува во тужбата. Четирите ракописот кои ги има Универзитетот Принстон, дошле од седиште во Франкфурт аукциска куќа “Јозеф Баер”.
Отец Александер Карлутсос, свештеник од Њујорк и десна рака на Вселенскиот патријарх, кој помага при случајот, изјави за “Њујорк тајмс” дека ракописите се “дел од нашиот духовен и културен идентитет”. “Тие се дел од света приказна која е нашиот културен и духовен идентитет”, рече тој и додаде дека загубата на ракописите и напорите за нивно враќање е “особено болна”.
……………………………………… ..
Колин Мојнихан, новинар во Њујорк тајмс