Роман Проташевич знаеше дека нешто не е во ред кога авионот „Рајанер“ со кој леташе од Атина до Вилнус се сврте кон Минск.
– Не гоправете тоа, ќе ме убијат. Јас сум бегалец – им рече на стјуардите во авионот, кој во неделата беше придружуван од борбен авион до аеродромот во белоруската престолнина.
И тој имаше причина да се плаши, пишува „Политико“.
Следниот ден, на видеото од признанието беше прикажан Проташевич, велејќи дека властите добро се однесуваат со него и соработува во истрагата за „организирање масовни немири во градот Минск“. Се верува дека видеото е направено под присила.
Кога авионот принудно слетал во Минск, Проташевич и неговата девојка Софија Сапега биле уапсени, а лидерите ширум светот го осудија инцидентот како „киднапирање на авион“. „Рајанер“ рече дека станува збор за „дело на воздушна пиратство“.
Преземените мерки за заземање на Проташевич беа неверојатни и затоа Белорусија беше мета на Европската унија и САД, но „Политико“ посочува дека за „последниот европски диктатор“, како што често го нарекуваат белорускиот претседател Александар Лукашенко, заканата која ја претставуваат блогери и новинари како Проташевич, е исто така неверојатна.
Проташевич (26) е во група новинари кои детално известуваа за насилството што го користеа безбедносните сили за да му помогнат на Лукашенко да ја задржи власта. Тие ги покриваа масовните протести во земјата по сомнителните претседателски избори минатиот август и активно ги координираа.
Минатата година, Проташевич беше главен уредник на „Некста лајв“, канал на апликацијата „Телеграм“, кој стана омилен начин за организирање антивладини протести во Белорусија. „Некста лајв“, кој во моментов има 1,2 милиони претплатници, е основан од белорускиот опозициски новинар Степан Путило, кој се потпишува како Светлов.
– Ние често сме единствениот извор на информации за тоа што се случува во земјата – изјави тој за „Политико“ на крајот на минатиот август.
„Некста“ даваше упатства за локациите каде треба да се соберат демонстрантите и ги предупреди за постапките на безбедносните сили, со што им се даваа клучни упатства на опозицијата, која претежно е без лидерство, бидејќи повеќето од опозициските фигури се или во затвор или во егзил.
Ова ја натера владата да ги гледа блогерите како клучна закана за безбедноста. Лукашенко ги осуди каналите „Телеграм“ како „лажни вести и фалсификати“. Во понеделникот, белорускиот претседател потпиша нов закон за медиуми и масовни собири, што го отежнува организирањето демонстрации и ги прогласува за незаконски новинарите да известуваат за нив.
„Новинарите не можат да дејствуваат како организатори или учесници на масовни настани во нивната работа“, објави новинската агенција „Белта“.
Во октомври, судот во Минск го додаде „Некста во живо“, па дури и неговото лого на владината листа на „екстремистички“ информативни организации, што значи дека пренесувањето или цитирањето на нејзината содржина во белоруските медиуми се смета за кривично дело. Еден месец подоцна, потсетува „Политико“, белоруските власти ги обвинија и Путил и Проташевич за поттикнување масовно востание проследено со „масовно насилство и вооружен отпор кон властите“, како и за поттикнување омраза во општеството.
Минск ја повика полската влада да ги испорача новинарите кои поднеле барање за азил „што е можно поскоро, со оглед на посебната опасност за јавноста од нивните криминални активности“.
Варшава одби.
Во ноември, новинарите објавија копија од документ од белоруската служба за безбедност на КГБ, што покажува дека тие се на нивниот официјален список на терористи. Во последните месеци, Проташевич беше во Литванија, каде што водеше друг опозициски канал на Телеграм, наречен „Беламова“, кој во моментов има 260.000 претплатници.
Во април, белорускиот суд го додаде „Беламова“ на својата листа на „екстремистички“ медиуми поради „редовни повици за немири и улични протести“ за дестабилизација на земјата и промена на уставниот поредок.
Така Проташевич, додека леташе од Вилнус над Белорусија, се најде на мета.
„Извештајот за бомбата, што се покажа како лажен, беше специјална операција за фаќање на нашиот главен уредник. Со лична наредба на Лукашенко, нарушен е меѓународен лет“, рече „Беламова“ по апсењето.
„Но, ние продолжуваме да работиме како и обично и ќе го правиме тоа додека не победиме. Тоа е нашата мисија и должност – да ја спроведеме вистината и да се бориме против злото што создава апсолутен терор во нашата земја“, се потенцира.
Генералниот директор на ирската нискобуџетна авиокомпанија „Рајанер“, Мајкл О’Лири, одлуката на белоруските власти ја нарече „киднапирање организирано од државата“ и рече дека верува оти имало агенти на Државниот комитет за безбедност (КГБ ) на аеродромот. Две минути пред да влезе во воздушниот простор на Литванија, авион на Рајанер со 170 патници беше пресретнат од МИГ на белоруските воздухопловни сили и принудно слета во Минск.
Во последните месеци и Литванија и Полска примија белоруски дисиденти кои бегаа од режимот на Лукашенко. Светлана Тихановскаја, главниот ривал на Лукашенко на спорните избори по кои започнаа протестите, живее во егзил во Вилнус. Нејзиниот сопруг Сергеј, популарен блогер, е во затвор во Белорусија. Тој беше уапсен минатата година откако изјави дека ќе го предизвика Лукашенко на изборите.
Проташевич беше на одмор во Атина да ја придружува посетата на Тихановскаја, пред да се врати во Литванија по една недела.