Соборувањето од Турција на рускиот авион нема да предизвика конфликт од поголеми размери меѓу Русија и НАТО. Но ќе доведе до застој во односите меѓу Москва и Западот, тврди во својот коментар DW.

Пред неколку дена го посетив новоотворениот музеј на првиот руски претседател Борис Елцин. Доживеав чудно чувство кога ги разгледував деловите посветени на надворешната политика. Тешко ми беше да поверувам дека во односите меѓу Русија и САД, ЕУ и НАТО имало толку високо ниво на доверба. Денес не можам да замислам дека рускиот претседател би потпишал нешто слично на склучениот во 1997 во Париз основниот акт НАТО-Русија.

Непредвидливи ризици
Инцидентот со соборениот од Турција руски воен авион нема да доведе до нуклеарна војна или до поголеми размери конфликт меѓу Русија и НАТО. Но тој уште еднаш покажа дека во пракса во последните 15 години од односите на Русија со земјите од Алијансата испарила довербата и добрата волја. Денес се преземаат само повеќето неопходни чекори за да се спречи масовна конфронтација. Станува збор пример за руско-американските договори за спречување на судири во небото над Сирија меѓу авиони на руските воздухопловни сили и на меѓународната антитерористичка коалиција. Затоа пак секој ден се пријавува за нови мерки, кои можат да доведат до понатамошна ескалација.

Давутоглу: Турција на Русија ќе и го предаде телото на пилотот

Одлуката на руските власти да распоредат ракетни лансери воздушна одбрана С-400 во воената база во Латакија, на пример, само ќе ги зголеми ризиците од нови инциденти. Одлуката на Москва да воведе ембарго за увоз на турска стока и да го ограничи туристичките патувања во соседната земја само ќе предизвика реакции од Анкара. Неизвесен е и проектот за гасоводот “Турски поток”, кој и без тоа се движи многу бавно. Во исто време Вашингтон наметна персонални санкции на Кирсан Илјумџинов – поради финансиски односи со сирискиот режим. Овој, навидум, безначаен факт покажува дека американската администрација ја смета Русија за дел од сирискиот проблем, а не за учесник во изнаоѓањето на решение на конфликтот.

Долгиот пат кон стагнација во односите
Споредбата на сегашната ситуација со ерата на Елцин се покажува уште подраматична, ако се потсетиме дека и во 1990-тите години имаше несогласувања меѓу Кремљ и западните лидери. Тие се препираа за војните на Балканот, за санкциите против режимот на Садам Хусеин и, се разбира, за источното проширување на НАТО. Но, желбата за приближување на позициите по правило се покажа секогаш посилна од несогласувањата. Се чинеше дека најостриот конфликт околу воената операција на НАТО во поранешна Југославија во 1999 година заврши премногу брзо со мисијата на премиерот Виктор Черномирдин во Белград, која стави крај на бомбардирањето.

Може да се каже дека оттогаш се уште има недоверба меѓу Москва и НАТО. Но, во последниве години тоа се намали на речиси критично ниво. Од гледна точка на Кремљ тоа е добро. Бидејќи отцепувањето од Западот како целина и од НАТО, како негов главен симбол, е еден од условите за постоење на изградениот систем од Путин . До анексијата на Крим и руско-украинскиот конфликт ова разграничување се компензираше од незаинтересираноста за директна конфронтација. Во последните две години, и особено од моментот на почетокот на руската воена интервенција во Сирија, ситуацијата се измени. Политичката логика на спротиставување води до неочекувани практични последици.

Анкара и Брисел против Москва
Соборувањето на рускиот борбен авион е светол пример за тоа како настаните можат да излезат од контрола. Познатиот воен експерт Марк Галеоти смета дека турските власти го симнале рускиот авион, бидејќи им е преку глава од постојаните прекршувања на нивниот воздушен простор. Според него, на 24 ноември тие само имаат корист од уште едно, макар и кратко, кршење на нивните граници. Владимир Путин многу пати повторува дека “слабите тепаат” и затоа “треба да удриш прв”. Според оваа логика ескалацијата не може да се избегне, бидејќи Русија не може да изгледа слаба. Ниту во очите на Западот, ниту пред Сиријците и Иранците, ниту пред сопственото општество. А тоа, веќе обработено од државната телевизија, исто така инсистира за одлучност и суровост.

И Кремљ се принудува да бара полумерки – како економски притисок врз Турција и распоредување на ракети во Сирија. Тоа можеби нема да доведе до директен конфликт со НАТО, но ќе ја зајакне недовербата во Кремљ и веројатноста од одмазднички мерки. Независно од сложените односи со Турција, за многу земји-членки на НАТО Сојузничка солидарност се испоставува поважна од несогласувањата. Сигурно емисари на Москва и Анкара ќе усогласат итни мерки за избегнување на нови инциденти. Но сомничавоста и недостигот на меѓусебна доверба на највисоко политичко ниво ќе останат. А тоа значи дека новите кризи, за жал, се неизбежни.