Малку откако беше назначен за прв пат за премиер во 1999 година, Владимир Путин се пошегувал пред публика од високи офицери од разузнавањето дека група шпиони прикриени испратени да навлезат во владата “, успешно ја исполниле задачата”.
Излегува дека Путин не се шегувал. Во годините на власта на Путин не само Кремљ, но речиси секое гранка на руската држава беше преземено од стари кадри на КГБ, каков е и тој самиот. Минатата недела вестите открија дека нивното раѓање наскоро ќе биде крунисано од краен триумф – воскресението на самиот стар КГБ. Според рускиот весник “Комерсант” во тек е ново прегрупирање на силите за безбедност на Русија, што ќе ги обедини ФСС (главен наследник агенција за КГБ) со надворешното разузнавање на Русија во нова суперинституција наречена Министерство на државната безбедност – публикација која ова го истакнува не беше негирано ниту од Кремљ или самата ФСС. Новата служба го оживува името на сталиновата тајна полиција меѓу 1943 и 1953 година, и ќе биде толку голема и моќна како советскиот КГБ, давајќи работа на 250 000 луѓе.
Создавањето на новото Министерство за државната безбедност претставува “победа за партијата на чекитите”, изјави аналитичарот на безбедност Татјана Станова , користејќи такво заедничко име на вработените во првата болшевичката тајна полиција. Путин, кој во 2004 година изјави дека “не постои такво нешто како поранешен човек на КГБ” отсекогаш имал сложени односи со ФСС. Од една страна, тој и
овозможи на ФСС да проголта делови од стариот КГБ, која беше разпарчана кога во почетокот на 1990-тите Борис Елцин се обиде да го отстрани најмоќниот пред време советски апарат на безбедноста. Со Путин ФСС поврати контролата врз руските граници, граничните војски и електронското разузнавање. Истовремено со тоа поранешни вработени на КГБ почнаа со заземањето на секоја државна институција, како и рускиот бизнис. Во исто време Путин направи неколку обиди да го реформира и контролира ФСС. Во 2007 година тој го постави најблискиот
сојузник Виктор Черкесов чело на Федералната агенција за борба против дрогата и го натовари со истрага за сомнителната бизнис на повисоките офицери од ФСС. Кога извршени од Черкесов чистења пропаднаа, Путин изгради друга конкурентна служба за безбедност, истрага комитет, и ги натовари, наместо ФСС, токму нив со истрагата на висок профил политички убиства како тоа на новинарката Ана Политковскаја и на опозицискиот политичар Борис Немцов. Сега се чини дека Путин ја менува оваа политика “раздели па владеј” и наместо неа ја консолидира моќта во две суперагенции: Националната гарда – формирана во јули, која ги обединува внатрешните сили под контрола на Кремљ – и сега новото Министерство за државна безбедност. Путин лично ќе ги контролира овие суперагенции. “Во ноќта на 18 наспроти 19 септември … земјата премина од авторитаризам кон тоталитаризам”, напиша поранешниот пратеник од зборот Генадиј Гудков во својата страница на Фејсбук. Понатамошниот доказ за концентрирањето на власт во рацете на Путин е континуираната чистка лансирана во текот на летото, која веќе е погубна по шефовите на Федералната служба за борба против дрогата, Федералната служба за безбедност (обезбедувањето на Путин), Федералната служба за миграција и Руските железници, како и шефот на кабинетот на Путин и личен негов близок Сергеј Иванов. Целта на сите овие активности се чини е замена на сојузниците на Путин од старата гарда со помладите, повеќе лојални и помалку независни фигури.
Истиот модел се повторува и на ниво гувернери – четворица од кои беа отпуштени, а двајца заменети со лични телохранители на Путин. Создавањето на Министерството за државна безбедност е дел од “проект насочен кон замена на старите сојузници со нови”, рече независниот аналитичар Станислав Белковски. На Путин “не му се допаѓа да биде опкружен со луѓе кои се чувствуваат недопирливи, поради нивните лична близина со него. Тој не сака да има ништо заедничко со старите пријатели, тој сака луѓе кои можат да ја исполнуваат неговата волја “. Тој веќе го избра и џелатот – Сергеј Королов, шеф на одделот за економска безбедност на ФСС – кој треба да ги гони и елиминира сите независни гласови во новото Министерство за безбедност, рече Белковски. Најдлабокото значење на сите овие чистки и рокади едноставно ја надминува Кремлинологијата. Јасно е дека власта се подготвува за проблеми. Откако цените на нафтата почнаа да паѓаат драстично во 2013 година, Кремљ се подготвува за немири и незадоволство – главно со помош на одвлекување на вниманието како пристапувањето на Крим и кампањата во Сирија. Но Путин подготвува исто и железна тупаница. “Мора да се запамети дека КГБ не беше традиционална служба за безбедност на западните сфаќања – образование, задолжена за заштита на интересите на земјата и нејзините граѓани”, напиша аналитичарот за безбедност Андреј Солдатов, творец на интернет страницата Agentura.Ru.
“Нејзината главна задача е заштита на режимот. Неговите активности “вклучуваат фаќање на шпиони и дисиденти и следење на медиуми, спортови и дури на црквата. Тој спроведува операции, како во земјата, така и во странство, но и во двата случаи, главната задача е секогаш да ги штити интересите на оние кои во моментов престојуваат во Кремљ “. Токму тоа е потребно за Кремљ денес, кога инфлацијата останува двоцифрена и рускиот бизнис останува отцепен од меѓународните финансиски пазари и инвестиции поради западните санкции поради Украина. “Не можам да се сетам на време кога толку многу момци од службите за безбедност одеднаш се искачија на власт”, напиша во страница на Фејсбук независниот пратеник од државната збор Дмитриј Гудков во врска со чистка во текот на летото. “Ние не знаеме ништо за управување со искуство на овие луѓе. Подготвување на оружјето за битка, затегнување на редовите – за тоа се сите овие состаноци. [Кремљ] не може да верува на друг, освен на оние во униформата. ” И, конечно, има многу лична причина за путиновите чистки и ревитализација на Министерството за јавна безбедност. “На некој начин тоа е знак за силата на Путин, бидејќи тој се чувствува доволно уверен за целосна, лично, авторитарно управување”, рече Белковски, кој беше советник во Кремљ во средината на 2000-те години. “Исто така, тоа е знак за слабост, бидејќи причината зад тоа е отстранување на можноста за удар во дворот.” Путин е човек “на системите и институциите” според Белковски и како таков знае дека неговите сојузници исто така се и најголемите закани за неговото управување.
Со создавање на суперминистерството Путин завршува целосен 25-годишен круг. Кога Борис Елцин дојде на власт во 1991 година по обидот за тврдокорен преврат против Михаил Горбачов, организиран во голема мера од КГБ и тогашниот му шеф Владимир Крјучков, новиот лидер на Русија се обиде да формира агенција за безбедност, која нема да се меша во политиката или општеството и ќе се придржува стриктно кон обезбедувањето на законот. Елцин пропадна. Според Солдатов од средината на 1990-тите “различните составни делови и функции на стариот КГБ беа почнале да пробиваат пат назад кон ФСК (Федералната служба за контраразузнавање) како течниот метал на Андроид убиец T-1000 во” Терминатор 2 “… бавно опоравувајќи се, откако беа растргнати на парчиња. ” Сега овие честички конечно се слеаја во целосно слична на оригиналот реплика – но со една важна разлика. Новото Министерство на државната безбедност е дизајниран специјално како гарант на владеењето на Путин. Кој и да е на чело на новото министерство сигурно ќе биде важен политички играч – но е јасно дека вистинската раководител како на руската држава, така и на нејзините нови, консолидирани органи за безбедност ќе биде самиот Путин. Тоа не се случило од управувањето на Јуриј Андропов, шеф на КГБ кој стана генерален секретар меѓу 1982-84. Тој управуваше за време на падот на цените на нафтата, војната во Авганистан, наменета да ја зголеми популарноста на режимот, која брзо се претвора во безнадежност, и конечно забрзување економска криза чие лавинообразно претворање во колапс и револуција не можеше да биде спречено од никакво количество репресии или пропаганда. Путин изгледа се надева дека овој пат со поостри репресии и попаметна пропаганда ќе се спаси од таквата судбина.
———
Овен Метјус, “Политико”.