Дали премиерот Христијан Мицкоски навистина се плаши дека и по уставните измени, Македонија повторно ќе се соочи со ново вето на патот кон Европската Унија?
Прашањето не е без основа, особено ако се земе предвид историјата на ветувања, условувања и политички калкулации што го следат македонскиот евроинтеграциски процес уште од неговото започнување.
Со доза на иронија, Мицкоски рече дека ако ги направиме уставните измени, „ќе бидеме најдобри, ќе добиеме петка и ќе бидеме шампиони“, но дека потоа ќе следат нови проблеми.
Изјавата на премиерот, иако звучеше како шега, всушност отвора едно старо прашање што ја мачи јавноста: дали воопшто постои гаранција дека со впишувањето на Бугарите во Уставот, патот кон Брисел ќе биде навистина деблокиран?
Фактите се едноставни, но политичкиот контекст е сложен. Според преговарачката рамка од 2022 година, Македонија се обврза да ги внесе Бугарите и останатите заедници во Уставот пред да се одржи втората меѓувладина конференција со ЕУ. Без тој чекор, процесот формално е замрзнат. Европската комисија во последниот извештај недвосмислено нотира дека „не се направени обиди за усвојување на уставните измени“, што е дипломатски начин да се каже дека топката и натаму е во рацете на Скопје.
Но, и кога политичкиот дел би се завршил, тоа не значи дека нема да има нови предизвици.
Во преговорите со Унијата, секоја земја-членка има право на глас, што значи дека секоја нова фаза може да биде блокирана – од техничка до политичка причина.
Бугарија веќе има јасно донесена резолуција со која бара да се следи спроведувањето на правата на Бугарите во Македонија, не само како формален запис, туку и како суштинска примена во институциите.
Историјата на македонскиот евроинтеграциски пат е исполнета со слични сценарија.
Прво беше спорот со Грција, потоа прашањето со Бугарија, а денес повторно слушаме за услови што се појавуваат дури и по потпишани договори.
Таа постојана динамика создаде длабока недоверба кај македонската јавност и кај секоја влада, без разлика на нејзината боја. Затоа, стравот дека и по исполнување на условот ќе следува нов може да се смета за политички рационален, но не и неизбежен.
Она што во моментов е извесно е дека Европската комисија нема намера да го отвори следниот чекор без уставните измени. Тоа е правна реалност, а не политичка симпатија.
Од друга страна, ЕУ нема механизам со кој би гарантирала дека нема да се појави нова пречка. Системот на едногласност е меч со две острици: дава сила на малите земји, но и создава простор за национални интереси да станат дел од заедничката агенда.
Во таа рамка, Македонија и натаму се движи низ лавиринт што го познава премногу добро. Од една страна, без уставни измени нема напредок. Од друга, и со нив, никој не може да вети дека патот ќе биде без удари.
Затоа, дилемата на Мицкоски, иако изразена со сарказам, ја погодува суштината: прашањето не е дали Брисел ќе го награди Скопје, туку дали играта воопшто има крај без нови услови.
Македонија веќе ја има лекцијата од минатото: дека секој компромис отвора нова страница, но не секогаш и ново поглавје. Европа го очекува следниот потег на Скопје, а Скопје, како и секогаш, ја бара гаранцијата што никој досега не ја понуди на хартија.
Б.Т.