Ели Јуруков е еден од најдобрите познавачи на Балканот.
Војните на Балканот завршија. Малку е веројатна нова конфигурација на границите или шпекулациите околу размена на територии, создавање на нови етнички обоена мини државички кои нема да знаат што да прават со себе. Да не зборуваме за другата идеја која во последно време повторно се врти во политичкото простор поврзана со познатата фикција за Голема Србија или Голема Албанија.
Во Србија се чувствува засилена националистичка реторика,која силно ги загрева од националистичките медиуми кои одат, на пример, со наслови: “испраќаме армијата во Косово, ако ја нападнат Србија” или уште поголемите апсурди “Трамп ќе им овозможи на Србите да ја вратат својата армија во Косово “.
Односите меѓу Белград и Приштина се затегнаа откако во Франција беше уапсен поранешниот косовски премиер Рамуш Харадинај врз основа на српското барање за екстрадиција поради воени злосторства против српското население. Додека се чека разврската околу Харадинај, Србија испрати во северниот дел на Косовска Митровица специјално украсен воз, произведен во Русија, на кој на 20 јазици беше напишано “Косово е Србија”. Не знам кои се советниците на српскиот премиер Александар Вучиќ и како се замислиле тие дека Приштина ќе овозможи слична политичка демонстрација, спакувани во објаснувањето дека се воспоставува железничка врска помеѓу Белград и Косовска Митровица, каде што живеат Срби. Тоа е целосно политичко кратковидост, опасни пропагандни игри во кои се зборува за војна, оружје и судири.
Српскиот претседател Томислав Николиќ дури изјави дека ако во Косово почнат да убиваат Србите, “не само армијата, но и сите одиме таму, јас самиот ќе тргна кон Косово”. Косовските политичари од своја страна се свесни дека воената еуфорија во Србија работи за нив. Тие сосема мирно повикуваат на продолжување на дијалогот меѓу Белград и Приштина и нормализирање на односите меѓу двете земји. Не треба голема политичка мудрост, за да се разбере дека Европската унија, која ги води преговорите меѓу Косово и Србија, дипломатски ќе ги скроти непокорните и веќе ги повика двете страни во конфликтот да се воздржат од ескалација на тензиите. Се друго ќе остане во домашната кујна на Белград и Приштина. Косовскиот претседател Хашим Тачи ќе објасни дека Србија планира отцепување на дел од косовската територија, како Русија пред времето за анектирање на Крим, дека Србија се потпира на Русија, а исто така и дека Косово сака мир, додека Белград сака војна.
Од друга страна во Србија претстојат избори. Воената реторика е шанса да се добијат гласовите на старите и нови националисти и да се заборават другите проблеми, како невработеност, корупција и сите други болести. Но е вознемирувачки самиот факт дека во регионот, во лудите глави на политичарите уште не е кажано збогум на оружјето. Тоа е лош сигнал дека сенките од минатото се уште наоѓаат своите приврзаници, иако сето остана е во сенка на пропагандната реторика.
Ситуацијата не е експлозивна и не може да излезе од контрола, но не треба да се заборави познатата прогноза дека на Балканот е можно сè – и војна, и мир.
Српскиот министер за надворешни работи, Ивица Дачиќ, кој е проруски ориентиран, има своевиден стил на комуникација. Тој пее пред странските политичари и дипломати кои аплаудираат на неговиот меден глас, или пак огорчено велат: “ние дадовме сè на Југославија, а сега таа ни удира шлаканици”. Дачиќ е голем играч. Тој ја користи тактиката на српскиот шамар кој и се заканува Република Македонија и Црна Гора, кои ја признале независноста на Косово и гласале за неговото членство во УНЕСКО. Тоа е своевиден тест или замаец на пулсот пред новото гласање во ОН, што претстои. Со заканата кон Македонија, дека нема да се користи нејзиното име, се прави пируета пред Грција, бидејќи таа пред тоа се воздржа од гласање. Сега сепак таа може под европски притисок и во очекување на европска финансиска инјекција да ја признае косовската независност
Можеби Дачиќ не се договорил директно за овие екстремни позиции со српскиот премиер Вучиќ. Тој досега не добил никакво сериозна политичко казна за новите идеи околу регионалните врски. Аналитичарите во Белград ги прифаќаат изјавите на српскиот дипломат број еден како шамар на слабо позиционирање поранешна југословенска република Македонија. Тие поставуваат прашањето зошто, на пример, Дачиќ не и се закани Словенија или Унгарија, да не зборуваме за Германија, Франција или други европски држави. Проруски ориентирани Дачиќ едноставно експериментира играјќи од името на српските власти на неколку картички, вклучувајќи и на руската и на европската.
Всушност ова е уште еден српски политички експеримент, кој не треба да ни чуди, уште повеќе да не изненадува.
Нереално е да се мисли дека во Србија нештата се сменија толку брзо. Само се менуваат политичките актери, кои се борат за власт со сите можни начини, вклучувајќи со национализам, се иде меѓу Москва и Брисел, меѓу Путин и Трамп. Дачиќ ја обвини Бугарија заедно со Хрватска, што спречиле да се отвори Глава 26 од претпристапните преговори, која е посветена на образованието, со објаснување дека тие се обидуваат да ја понижуваат Србија, поставувајќи нејзините услови. Тој уште појасни дека е лесно Србија да запишат во Уставот дека нема национални малцинства, како што направи Бугарија, а потоа да се зборува за правата на бугарското малцинство во Србија. Неприфатливо е шефот на српската дипломатија да се надева дека Брисел ќе влијае на Бугарија да не го брани своето малцинство во Србија. Имам чувство дека зборуваме со погрешно разбрана српска европеизација.
Белград не ја разбира суштината на проблемот, ниту пак е чувствителен кон европските принципи за малцинските проблеми. Истовремено нема намера да ги реши во оваа фаза. Агонијата на Бугарите во Србија трае долго. Социјалната и економска слика на нааелените со Бугари Западни Покраини продолжува да биде црна дамка. Малите чекори кои се направени во врска со образованието и религијата, се губат во континуираната агонија на заборавените од Белград наши сонародници. Тоа дека Бугарија им даде бугарско државјанство е меч со две острици. Младите избегаа од заборавените и од Бога, и од Србија области, населени со Бугари. Тоа го зарадува Белград кој го поддржува бегањето и миграцијата на овие области. Бугарија веќе со години прави сериозни грешки. Проблемите на малцинството ни се поставуваат стихијно за време на официјални посети и средби, на кои сè се ветува и уште побрзо се заборава.
Сум присуствувала на многу официјални средби, на кои во агендата на бугарските политичари задолжително стоеше прашањето за бугарското малцинство. Белград секогаш вели дека е подготвен да ги реши проблемите. Се останува само илузија. Самиот факт дека денеска српскиот министер за надворешни работи Дачиќ се налути зашто зборуваме за елементарни и гарантирани од евроинституциите права на бугарското малцинство во Србија покажува дека не сме отишле многу напред. Србија продолжува да мисли дека тоа е толку неважно и незначително дека може да побара од Брисел по ова прашање само да не скротат, како да не станува збор за Бугари под заштита на државата-мајка Бугарија, туку за каприци на Софија, со кои таа едноставно сака да ги блокира и да ја понижи Србија. Неверојатна и цинична размена на тезите. Неприфатливо е тоа да се случува на Балканот, кои се дел од Европа.
————————————————– ——————————-
Ели Јуруков, новинар, политички аналитичар и еден од најдобрите познавачи на Балканот. Анализата е направена специјално за Агенција БГНЕС.