Во 2017 година состојбата на медиумите се влошува во голем број држави од ЕУ. Во Русија медиумите шират владина пропаганда, а новинарите се испраќаат зад решетки, се истакнува во извештајот на меѓународната
невладина организација “Репортери без граници”, која ја заштитува слободата на медиумите. Минатата година ситуацијата во областа на слободата на медиумите најмногу се влоши во Европа. Ова е заклучокот на Репортери без граници, кој го објави својот рејтинг за слобода на медиумите за 2017 година во средата на 25 април, разгледувајќи ја ситуацијата во 180 земји.
Според податоците за човековите права, во 42% од земјите, ситуацијата во изминатата година се промени во негативна насока. “Демократијата има потреба од дебата и критика.
Оние кои шират омраза против новинари и го доведуваат во прашање кредибилитетот на медиумите како целина, намерно ги уриваат темелите на демократското општество”, вели портпаролот на “Репортери без граници” Катја Глогер.
Според неа, за жал, ова се случува почесто во земјите на ЕУ.
Европа
Четири од петте земји во кои показателите за слобода на медиумите нагло се распаднаа, се во Европа: Малта (минус 18 позиции, 65-то место), Чешка (минус 11; 34-то место), Словачка (минус 10, 27 ) и Србија (минус 10, 76). Во овие држави, се наведува во извештајот, водечки политичари си дозволуваат навреди и закани против новинарите, а исто така ги подложуваат на кривично гонење. На пример убиството во Малта во октомври 2017 година на новинарката Дафне Каруана Галиција која извади изложеност на лкорупцијата и политика, правда и бизнис и покажа на каков огромен притисок се изложени вработените во медиумите. Во моментот на убиството, против новинарката беа поведени повеќе од 40 дела под обвинение за клевета.
Во Словачка, до убиството во февруари оваа година на новинарот Ен Куцияк, ј премиерот Роберт Фицо ги нарекуваше претставниците на медиумите “валкани антисловачки проститутки”, “идиоти” и “хиени”. Многу изданија во земјата, според “Репортери без граници”, се во сопственост на локални олигарси, што значително ја намалува способноста за критичко покривање на настаните. Чешкиот претседател Милош Земан е тажно познат по своите многубројни напади врз новинари, вклучително со прикажувањето на една прес-конференција на потсмеваат на автомат Калашников со натпис “За новинари”. Како и во соседна Словачка, големите бизнисмени контролираат поголемиот дел од медиумите во земјата, меѓу кои е и вршителот на должноста премиер на Чешка кој ги поседува двата најголеми весника. Тие го влошија рејтингот за слободата на медиумите Полска (минус 4 позиции, 58 место), Унгарија (минус 2, 73), Турција (минус 2, 157), каде што, како автори на истражувања, зад решетки има повеќе новинари од која било друга земја во светот.
Правото на законот во Турција не е ништо повеќе од фасада, се вели во извештајот. Дури и одлуките на Уставниот суд во корист на новинарите не се целосно спроведени од страна на властите.
Русија и постсоветскиот простор
Во Русија, која останува на 148-та позиција, државните медиуми постојано ја шират владината пропаганда. Независни публикации, како што е наведено во извештајот, се под огромен притисок од властите и се повеќе се во неиздржливи финансиски услови. Странските медиуми во Русија се дефинирани како “странски агенти”. Во 2017 година, повеќе од 40 новинари и блогери беа осудени на казна затвор во Русија, а петмина беа насилно сместени во психијатриски установи. Според проценките на “Репортери без граници”, руските власти блокираат дневни десетици страници на Интернет под друг изговор. Во Белорусија (минус 2 позиции, 155 во рејтинг), владата реагира со репресија на опозициските протести. Во текот на изминатата година, накратко беа уапсени повеќе од 100 новинари, повеќе од 60 беа осудени на работа за странски медиуми без акредитација од Министерството за надворешни работи. Киргистан (минус 9 позиции, 98), во споредба со другите постсоветски земји од Централна Азија, има релативно слободни медиуми. Сепак, во оваа земја, според истражувањето, неколку новинари минатата година беа казнети со големи суми по обвиненија за навреда на претседателот. Во Узбекистан (плус 4 позиции, 165.), откако претседателот Шакав Мирзијев дојде на власт кон крајот на 2016 година, сигналите за намалување на репресијата се множат, тврдат бранителите на човековите права. Голем број новинари кои поминаа многу години зад решетките беа ослободени. Сепак, поголемиот дел од медиумите сé уште се контролирани од државата, опозициски интернет портали се цензурирани. Минатата година двајца новинари беа уапсени. Во моментов девет медиумски претставници се зад решетки.
Лидери и аутсајдери на листата
Норвешка останува лидер во рејтингот на слободата на медиумите. Тука се Шведска, Холандија и Финска. Германија се искачи на еден чекор и ја освои 15. место. На другиот крај се наоѓаат Кина (176), Сирија (177), Туркменистан (178), Еритреја (179) и Северна Кореја (180). Сирија останува најопасно место за новинарите. Минатата година најмалку 13 новинари беа убиени во оваа земја во врска со нивните професионални обврски. Повеќе од 20 претставници на медиумите се заложници на разни вооружени групи. Во однос на Кина, бранителите на човековите права забележуваат дека цензурата и прислушувањето на новинарите со актуелниот претседател Џин Зинпин станува огромни. За апсење, доволно е да се сподели забранет материјал на социјалните мрежи. Повеќе од 50 претставници на медиумите, од кои многумина се блогери, се наоѓаат во кинески затвори. Индексот на светски слободи се објавува секоја година од 2002 година на иницијатива на Репортери без граници. Таа овозможува проценка на 180 земји за нивните достигнувања во областа на плурализмот на мислењата, независноста на медиумите, почитувањето на слободата и безбедноста на новинарите.
———
Анализата е на Дојче Веле.