Повеќето набљудувачи се на мислење дека и откако Алепо ќе биде целосно преземено, тоа
нема да ги промени главните карактеристики на основниот конфликт во Сирија.
Војната нема да заврши дури откако Асад ќе го освои милионскиот град. Да не зборуваме
дека тој нема да биде во можност да се справи со задачата да ги спои различните сегменти
во општеството. Освен тоа сите оние кои поминаа низ горчината на битките во Алепо, ќе ја
продолжат борбата со камикази со автомобил-бомба или со џихадистички појаси. А тоа значи
дека насилството ќе продолжи.
Малкуте останати последни гнезда на отпорот очајно ги издржаа нападите на сириската
армија и покрај поддршката за Дамаск од Русија, Иран, “Хезболах” и шиитските милиции од
Ирак, Авганистан и Пакистан.
Несомнено битката за Алепо претставува важен пресврт во развојот на сириската ситуација –
дали не успехот на револуцијата за соборување на режимот на Асад ќе значи враќање на
работите на претходно познатите релации односно оживување на старите идеологизми на
баасизмот?
По се ‘изгледа дека оваа револуција, која беше на чекор да го ослободи Блискиот Исток од
една од најжестоките диктатури, веќе се претвори во бунт, чија цел е само да избегне
понижување и срамен пораз и да пробие блокадата на градот. И во опозицијата, и надвор од
неа се признава поразот, но се спори кој е одговорен за тоа.
Оваа дискусија пренесува мост кон идната фаза на битката за Сирија, чии жртви се половина
милион Сиријци и единаесетте милиони бегалци внатре во земјата и надвор од неа. Без да
спомнуваме огромните штети во поголемиот дел од земјата, ниту непроценливото страдање на
сирискиот народ. Сириската војна може да се смета како комбинација меѓу вооружени судири
на три нивоа – локално, регионално и меѓународно. Секое од нив се карактеризира со
различни двигатели и одговорни фактори.
Режимот против поделена опозиција
На локално и национално ниво станува збор за судир меѓу диктаторскиот режим и
опозицијата, која сепак си остана поделена. Формите на отпор против режимот се променија,
како и имињата и лицата на борците против него. Се менува и карактерот на судирот,
еволуираше од мировна кон воена конфронтација.
Истовремено отпорот доживеа различни периоди на фисија и обединување, придружени со судир
меѓу различни идеологии и визии за целите на борбата, исто така. Режимот успеа исто така
да ги спроведе своите агенти во редовите на различните фракции. На крајот победија
негативните трендови.
Од една страна, отпорот е испит за ударите на режимот, а од друга страна се последиците
од погрешените и деструктивни идеи и влијанија на голем број на надворешни фактори. Сето
ова доведе до исцрпување на нејзиниот интегритет, како и голем број на нејзини
компоненти кои почнаа да извршуваат егоистична цели. На таков начин и покрај присуството
на позитивни примери за принципиелно однесување и хероизам сириската опозиција не успеа
да ги отелотвори идеалите на слободата и да ги обедини напорите за постигнување на
алтернатива на диктаторскиот режим.
Нема сомнение дека сириската револуција претрпе низа порази и заостанување во критични
моменти од некои од придружните земји. Една од причините за нив беше тесно себичното
однесување на голем број лидери на вооружени групи и нивната идејно-политичка
ограниченост.
Најголема вина за неадекватноста сепак имаат движењата на политичкиот ислам во нивната
разновидност. Сириското востание беше резултат на поделеноста на народот за слобода,
достоинство и социјална правда. Последователно сепак тоа беше ставена под контрола од
исламистите кои им наложија доктринални цели и потоа им се потчинија организациски. Така
на преден план се истакна стремежот на исламистите, претставени од современите
реиинкарнации на “Муслимански браќа”, да се одмаздат на режимот кој ги беше репресирани
пред неколку децении.
Уште деструктивна улога имаа џихадисти кои со зборови бараа помош за обесправените
муслимани, но во практика сакаа да им наметнат на сите Сиријци своите ретроградни
ставови, догматски религиозни принципи и варварски казни за прекршителите. Така
саможртвата на револуцијата беа засенети од своевиден џихадстичка интернационала,
обедините исламисти од кинески Туркменистан, руски Дагестан и француски државјани од
магребски потекло.
Затоа единствениот излез е сириската револуција повторно да се претвори во дело на самите
Сиријци и само на нив.
За таа цел, сепак е потребна и соодветна организациска структура, која недостасува. Но
како резултат на војната дојде до заострување на секташкото непријателства, единствен
излез е во обновувањето на опозицијата.
Колку слична задача ќе биде решена успешно, ќе зависи од научената лекција од
сегашните пропаднити битки. Нивното игнорирање би било завет за револуцијата за конечен неуспех.
“Асад или Изгорена земја!”
Во целосен контраст со опозицијата режимот успеа да го задржи единството и својата
доминантна визија. Најјасен израз на оваа решеност е паролата испишана на ѕидовите на
населени места: “Асад или ќе ја изгориме земјата!” Интересно е дека
тоа е позајмено од времето на ирачкиот диктатор: “Или јас, или Ирак се ќе стане Изгорена
земја!”
Од него, станува јасно дека воопшто не станува збор за некакви алтернативни на лидерот
и неговата фигура. Целта е задржувањето на диктаторскиот режим, иако со цената на уривање на потенцијалот на нацијата. Режимот прибегнува до сите можни средства за постигнување на своите цели. Единствено што може да ги запре, се негативни меѓународни реакции. Поради недостатокот на доволно силна реакција на ексцесите режимот се засили со главна задача да постигне максимум со онака ограничените ресурси. Така се дојде до употреба на бомбите-буриња, фрлани против болници, училишта и пазари.
Со помош на овие варварски средства Дамаск успева да ја направи неважечка опозицијата и
да ја спречи да ја задржи контролата врз освоените од неа населени места, но и
да се казнат оние кои ја поддржуваат. Тоа е злосторство без казна. Во моралниот однос тука важи максимата дека жртвите се оправдани, ако со тоа се забрзува поразот или востанието.
Во овој поглед Дамаск го следи примерот на Хафез ал Асад – татко на сегашниот
претседател, во 1982 година, кога силите на режимот се нафрлија врз жителите на
востанатиот град Хама, што доведе до убиството на десетици илјади и до уништување на
голем дел од квартовите на градот . Сега блиски до Башар изразуваат жалење дека синот не
ја проследил тактиката на неговиот татко, со што само продолжи агонијата. Според нив
требало од самиот почеток да се искорени “заразата” со крв и оган.
Но вистината е дека желбата за сурово задушување на востанието не недостигаше, но Дамаск
не располагаше со доволно капацитет за такво решение. Единствено што Асад беше во можност
да го стори беше да ја задржи власта само на дел од сириската земја, но дури оваа
ограничена цел доведе до закрвавување на силите на режимот. Ако сепак режимот успее да
превземе Алепо, Асад можеби ќе си вобрази дека е во состојба да ја наметне својата власт
врз цела Сирија. А земајќи ја предвид тенденцијата на баасисткииот режим на користење на
насилни средства, слична цел може да доведе до уште поголеми репресии и жртви.
На крајот сепак тоа нема да доведе до победа на режимот, а до понатамошно радикализација
и контраакција.
Русија е силна, а сојузниците на опозицијата – слаби
На регионално ниво не постои сомнеж дека Иран постигна привремени успеси во своето
противење на Саудиска Арабија, Турција, Катар и ОАЕ. Противниците на Техеран не само се
покажаа поделени, но и понекогаш – во отворена конфронтација меѓу себе. Иран продолжува
да го поддржува режимот на Сирија, како сојузништво меѓу двете престолнини се гради на
заеднички приоритети. Ајатолахот му дадоа огромна материјална помош на режимот на Асад,
додека сојузниците на опозицијата така и не успеаја да се обединат.
Причината за тоа беа големите несогласувања по важни прашања, меѓу кои и препорачливата
поддршката на џихадистичките групи, иако преку медиумот на приватни лица. Сето ова го забрза падот на Алепо.
Сириската опозиција дополнително беше ослабен поради контроверзните упатства што таа
ги добиваше од своите спонзори и поддржувачи. На таков начин Алепо мораше да плати цената на постоечкиот недостаток на координација и идеолошки противречности во кампот на
опозицијата. Иран сепак не брза да се ужива новата победа.
Една од причините за тоа е дека Техеран беше принуден да се задоволи со улога по руската
интервенција. Друга е дека за целта мораше да употреби и во голема мера да го троши
потенцијалот на својот регионален сојузник – либанската “Хезболах”. Тоа е затоа што оваа
либанска организација е со слична со секташките шиитски позиции, откако во минатото се беше етаблира како национален фактор во политиката на Либан. На таков начин сегашните ирански успеси ќе имаат превисока цена во иднина.
Што се однесува до меѓународното ниво, Русија ја зацврсти својата превласт преку доминантно влијание врз развојот на сириската криза.
Основна причина за ова е серијата отстапки направени од администрацијата на Барак Обама
во текот на последните години. Однесувањето на Обама силно ги еродира принципите врз кои САД ја градат својата политика. Покрај тоа Вашингтон се остави да биде заведен во намерите на Москва. На таков начин Русија може легитимно да тестира познат оптимизам за иднината. Тој се базира на очекувањата да постигне договор со идниот претседател Доналд Трамп за зајакнување руските освојувања во Сирија и за преземање на главната улога во борбата против тероризмот (според сфаќањата за овој феномен).
И во моментов Русија е во состојба успешно да снаоѓа меѓу регионалните и меѓународните
контроверзии околу сириската криза. На пример Москва ја омекне иранската улога во Сирија и Либан, со што успеа да го смири Израел. Под овие услови Тел Авив е уверен во својата
супериорност и дека ќе може да ја заштити својата безбедност.
Во исто време руските надежи се засновани врз погрешна хипотеза. А таа е дека сириската
револуција била вештачки одржувана и дека поради тоа може да биде надминатаги и поразена.
Москва, исто така, е убедена дека џихадистичките движења во Сирија се резултат на надворешно мешање и на напорите да се симне режимот во подриване интегритетот на отпорот. Точно е дека голем број сили внатре во земјата и надвор од неа се обидоа да ги искористат џихадистите за своите себични цели, но тоа не значи дека сириската револуција е целосно контролирана и исцрпена.
Дури слична хипотеза да е точна, периодот на сурово противење на етно-конфесионална
основа ќе претставува доволна пречка да обновата на стариот режим. Покрај тоа Русија ги меша краткорочните достигнувања со долгорочната перспектива на режимот.
Цената на оваа погрешна проценка е понатамошни испитувања и за Сирија, и за регионот.