Зборуваме за неудобни вистини на пријатели , и никогаш не било полесно. А дури е и потешко кога сакаш услуга. Минатиот петок најтиражниот турски весник “Заман”, дрско отпечати конечно насловна  пред сопственоста  да  му се промени. Таа гласеше: “Уставот е урнат.” Два дена подоцна, по употреба на водени топови и солзавец и со судска одлука беше извршено заземањето на весникот, и  тонот се промени. На насловната страница имаше релаксирачки слика на турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган за време на церемонијата по повод изградбата на нов мост над Босфор.

Западот очајни ги прави  мостовиte со Турција, сојузник во НАТО, на чии демократски институции во даден момент се гледаше како на модел во еден регион опфатен со насилство и секташтво. Но заземањето на “Заман” во петокот го прави тешко се тоа  за пријателите на Турција на Запад да го занемарат непочитувањето на демократските слободи од страна на владата. Тоа е голем проблем, бидејќи Западот не може да си дозволи да ја  турkа Турција настрана, дури и поради оправдани причини. Ако Европа сака да ги исполни роковите за наплата на слободно патување меѓу земјите од ЕУ до крајот на годината, ќе и биде потребна помош на Турција за справување со поплавите од мигранти и бегалци од Сирија и други земји. Германскиот канцелар Ангела Меркел плаќа горчлива цена на јавното мислење за тоа  на што инсистираат вратите на Германија да останат отворени за мигрантите. Исто така таа и  треба на  Турција за трансакција која треба да ја вдахне увереност во германските гласачи дека таа не  ја изгубила контролата.

Во присуство на 2,5 милиони бегалци, кои треба да ги  храни, Турција сака финансиска помош и плус други стимуланси. ЕУ е свесна дека поголемиот дел од милионити мигранти кои влегоа минатата година, поминаа низ Турција. Анкара може да го ослободи од тој  бран на баратели на азил, ако избере таква одлука, перспектива, која предизвикува срцева слабост на лидерите на ЕУ. Поради заедничкиот интерес на ЕУ и Турција од договор за мигрантите, конфликтот во Сирија и агресивноста на Русија, има доволно причини  за европските претставници да биде примамливо да замижат  на одвратната  политика на Турција. За време на самитот во понеделникот, со цел решавање на миграциска  криза, проформа беше споменато заземањето на “Заман”, но напнатоста беше депресивна.

ЕУ е должна  да направи нешто повеќе отколку да се осуети. Може да се започне со слободата на печатот. Во својот Индекс за слободата на печатот во светот за 2015 година “Репортери без граници” ја ставија Турција на 149 место меѓу 180 држави. Повеќе од 30 новинари, главно Курди, се зад решетки. Твитер соопшти за добивањето на 1 761 барања од турските власти, кои бараат социјалната мрежа да отстрани содржина во втората половина на 2015 година Твитер поднесе судски приговори во турските судови за 66 отсто од добиените турски заповеди, фокусирани главно на барања за отстранување на содржина, што е критична кон јавни личности или што е за наводна корупција. Овие приговори преовладуваат во само 6 отсто од случаите. Се повеќе турските судови им извршуваат  на оние кои се критикувани од Ердоган за стремеж кон поткопување на управувањето му.

Во октомври 2015 година, судот во Анкара назначи преземање на  индустриската група Коза-Ипек, сопственици  на весниците “Бугун” и “Милијет”, како и на два популарни телевизиски канали. Во февруари сите четири медиумски компании на Коза-Ипек беа затворени. Истиот суд, кој нареди за активностите против “Заман”, одби ослободувањето на двајца новинари уапсени во декември. Двајцата конечно беа ослободени од притвор на 26 февруари, но само откако турскиот Уставен суд пресуди дека пишувањата не претставувале  “воен шпионажа” или “помагање на терористичка организација.” Ердоган беше уништувачко во односот кон оваа пресуда.

Последните напади не беа ограничени само против медиуми. Неколку часа пред затворањето на “Заман”, судот  нареди апсење на тројца акционери на индустриската група Бојдак кои исто така беа обвинети во обезбедувањето на финансиски ресурси за наводна терористичка група. Ердоган гледа на медиумската група “Заман” и на Бојдак како на поврзаност со  Фетхуллах Гулен, ко  живее во САД поранешен соработник на Ердоган, обвинет од претседателот во создавањето на “паралелна држава”, чија цел е негово соборување од власт. По терористичките напади во Истанбул во јануари Ердоган на сонародниците им рече  дека тие треба да изберат меѓу владата и терористите. Оцрнување на политичките противници со етикетата терористи е страница директно од прирачникот за рускиот претседател Владимир Путин. Лекувањето од Европа на Турција од далечина предизвика кај многу Турци цинично и  со право прашање што може да донесе ова партнерство. Напредокот кон турската интеграција со Европа е во застој цела деценија, и Турција побара продолжување на импулсот како дел од договорот за мигрантите. Европа има што да  и понуди на Турција, но врската е премногу важна и деликатна, за да биде одредена од предизвикан од кризата бартерни. Алтернативите се поголем ризик и поголема награда. Таа треба да започне со една отворена понуда за рестартирање стагнираните преговори за интеграција со ЕУ со отворена дискусија и јавна евалуација на пречките кои го става на патот супресијата на демократските слободи во Турција.

На Ердоган, кој е раздразлив како Путин, кога го критикуваат, нема да му  се допадне ова, како и на некои Европејци. Европа треба да има  корист од поблиските врски, вклучувајќи забрзано укинување на визите, директно на самите Турци, а така  надежта може да биде моќен  катализатор за промена. Се сомневам дека и 4-те милиони Турци кои живеат во Западна Европа, ќе ја  поздрават  таквата  порака. Европа треба да зборува за своите вредности, како поради самата себе, така и поради Турција. Во време кога демократските институции се поткопани на сопствениот источен блок  на Европа, тишината може да е сигнал за опасен вид согласност. /

————-

Тереза ​​Рафаел, Агенција “Блумберг”.