Владимир Путин во септември 2023 година изјави дека на Русија не и’ се потребни странски платеници: „Немаме таква потреба – да повикуваме луѓе однадвор за борбени операции“. Сепак, истражувањето на IStories откри дека само во Москва, повеќе од 1.500 странски платеници биле регрутирани за војната во Украина во текот на една година. Овие податоци беа откриени благодарение на протекувањето од Московската медицинска база на податоци (EMIAS), која го опфаќа периодот од отворањето на центарот за регрутирање во април 2023 година до крајот на мај 2024 година.
Информациите за стотици странци кои поминале низ местото за избор за воена договорна служба во Москва станаа јавно достапни откако хакерската група DumpForums упадна во системите на Канцеларијата за информатичка технологија на Московската канцеларија Мајор.
Стан 302 на улица Јаблочкова
Над 1.500 странски државјани кои се појавуваат во базата на податоци на ЕМИАС имаат единствена адреса на пунктот за регрутирање наведена како нивна адреса на живеење – улица Јаблочкова бр. 5, зграда 1. Според протекувањето, речиси триста странци „живеат“ во станот број 302, што всушност е и бројот на просторијата за медицински прегледи во регрутниот центар.
Центарот за регрутирање на војници со договор започна со работа на 1 април 2023 година. На локацијата на улица Јаблочкова, кандидатите кои сакаат да склучат договор доставуваат пријава, фотографии и други документи. По посетата на центарот за регрутирање, на странските платеници им се дава покана да се пријават во центарот за обука „Авангард“ во московскиот регион, каде што се сместени изведувачите кои чекаат наредба да се приклучат на руските вооружени сили.
Странските платеници поминуваат околу две недели во Авангард чекајќи наредба да се приклучат на војската, по што се испраќаат на обука, а потоа на фронт. Користејќи отворени извори, IStories потврди дека десетици странци со адреса на улицата Јаблочкова учествувале во војната во Украина. Некои од нив беа убиени или заробени, но има и такви кои го отслужија целиот договор и успеаја да бидат отпуштени од руските вооружени сили.
Од каде доаѓаат странските платеници?
IStories ја утврди земјата на потекло на повеќе од 1.300 од 1.500 странци кои поминале низ центарот за регрутирање на договор во Москва во текот на годината. Земјите од Јужна и Источна Азија го зазедоа првото место по бројот на волонтери кои заминале во Русија – 771 лице. На второ и трето место се земјите од поранешниот СССР (523 лица) и Африка (72 платеници).
Најголем број платеници заминале во Русија од Непал – најмалку 603 лица од оваа земја го посетиле центарот за регрутирање во Москва. Првите Непалци се појавија во руската армија најдоцна до мај 2023 година. Отпрвин доаѓаа во мали групи од 2-3 лица, но до август нивниот прилив порасна на 30 луѓе месечно, а во октомври повеќе од 370 луѓе поминаа низ селекциониот пункт на улицата Јаблочкова.
Во првата половина на ноември беше прекинато регрутирањето на волонтери од Непал. Во тоа време медиумите почнаа да пишуваат за регрутирање на Непалци за војната во Русија, а властите на оваа земја побараа од Кремљ да не регрутира непалски граѓани во руската армија. Сепак, нивното регрутирање продолжи најмалку до 20 декември.
Западњаци во служба на Кремљ
Не само жители на Азија одат да се борат за Русија, туку и претставници на западните земји. IStories откри неколку десетици граѓани на Европската унија и двајца од САД во протекувањето на податоците. Еден од нив се покажа дека е целосниот имењак на поранешен американски војник од 82-рата воздушна дивизија – Метју Кајл Дуброн (30) од Невада. Московската медицинска база на податоци покажува дека Метју Дуброн бил подложен на лекарски преглед на улицата Јаблочкова на 15 февруари 2024 година. Неговата понатамошна судбина е непозната.
Низ главниот регрутен центар за договорна услуга поминале најмалку 34 граѓани на европските земји. Три четвртини од нив доаѓаат од земји кои Русија ги смета за непријателски поради нивната поддршка за Украина. На пример, државјани на Велика Британија, Франција, Белгија, Италија и Австрија се обиделе да се приклучат на руската армија.
Меѓу европските земји, апсолутен лидер по бројот на странски платеници е руската „пријателска“ Србија, чии доброволци се борат на руската страна од почетокот на војната во источна Украина во 2014. Најмалку осум Срби поминале низ центарот за регрутирање за договори во Москва во периодот 2023-2024 година. Меѓу нив е и Миодраг Бериќ (26), син на српскиот снајперист Дејан Бериќ, кој бил вклучен во регрутирање Срби во руската армија. Миодраг Бериќ се појави во регрутниот центар во Москва на крајот на октомври 2023 година. Телеграмскиот канал VChK-OGPU објави дека во јануари 2024 година, помладиот Бериќ бил разрешен од редовите на руската армија. Ова се случило откако неговиот татко се пожалил на командата на 119. Воздушно-десантен полк, каде што служеле српски платеници.
Случајот со данскиот рапер
Интересен е случајот со Данецот Никлас Хофгард (34), познат во Данска како раперот Стенли Мост. Хофгард се појави во регрутниот центар во Москва во септември 2023 година. Една година подоцна, во август 2024 година, преку судот обезбеди раскинување на договорот со Министерството за одбрана.
Хофгард го поддржуваше Владимир Путин и се спротивстави на западните вредности, а со помош на договор со Министерството за одбрана се надеваше дека ќе добие руско државјанство. Верувал дека сам ќе си ја избере функцијата, но завршил во војната во Украина и се пожалил на злоупотреба од колегите – според него, го тепале, го терале да пие вотка, му го одзеле телефонот и бил осомничен дека шпионирал за САД и Данска.
„Тој се најде во ваква ситуација против своја волја, немаше намера да учествува во работата на таквите единици“, вели неговиот адвокат Роман Петров. „Ова е повреда од страна на регрутниот центар, тој не говори руски, не го запознале со договорот, не го преведоа буквално“.
Два месеци по судската пресуда, извршена е одлуката, и Данецот бил избришан од списокот на единицата и разрешен. „Ги прими сите доспеани исплати, законски има право на ветерански статус и сите ветерански привилегии. Живее и работи во Москва, уште не си оди дома бидејќи се плаши од прогон“, вели Петров.
Африканците од самитот Русија-Африка
Во руската армија се регрутираат и странци од ранливите африкански земји: 72 лица кои поминале низ центарот за регрутирање во Москва се од африкански земји со висока стапка на невработеност и сиромаштија. Трите водечки земји чии граѓани поминале низ московскиот центар се Гана, Камерун и Сенегал.
Интересно е што Џозеф Дезир Покам (25) од Камерун пристигнал во Русија во јули 2023 година – првиот ден од самитот Русија-Африка, организиран од Фондацијата Росконгрес и одржан под слоганот „За мир, безбедност и развој“. На самитот зборуваше Владимир Путин.
По самитот, Камерунецот Покам останал во Москва, а три месеци подоцна отишол во центарот за регрутирање на улицата Јаблочкова. Подоцна, Покам рекол дека бил фармер на домати во неговата родна земја и дека дошол на самитот Русија-Африка со туристичка виза.
„Ја напуштив мојата земја затоа што таму има многу проблеми. Но имав привремена виза. За да работиш во Москва, требаше да имаш стабилен документ. Моите пријатели ми рекоа дека бидејќи има војна, можеш да одиш во војска“, вели Покам. Според неговите зборови, тој поминал една година на Керсонскиот фронт и сега е во процес на добивање руско државјанство.
Цената на војната и државјанството како мамка
Русија не ги информира роднините на Непалците кои влегле во војна за нивната судбина. Семејствата се обидуваат да добијат помош од непалските власти, но не секој може да се справи со загубата. Така, неколку месеци по исчезнувањето на Ронал Мишра во Украина, неговиот татко се самоубил.
Во март 2025 година, неколку семејства на починати и исчезнати Непалци дошле во Москва за да побараат компензација од Русија за загинатите и да ги бараат исчезнатите. Според непалската амбасада, околу 12 милиони рубли треба да бидат префрлени на сметките на роднините.
Дотогаш, непалската влада ја потврди смртта на 48 платеници. Во есента 2024 година, се дозна дека руските власти побарале и ДНК примероци за да ги идентификуваат телата на 57 лица, па бројот на загинати може да надмине сто војници.
Според извештајот на британското Министерство за одбрана од април 2024 година, на странските државјани кои служат во руската војска им се нуди месечна плата од 2.200 долари и руски пасош. Според медицински работник кој дезертирал, странските борци добивале до 640 илјади рублљи месечно во средината на 2024 година – три пати повеќе од руските војници.