Внатре се шефови, спортисти, милијардери: првите откритија на “Документот Панама” (Panama Papers – панамси документи) за светскиот  офшор систем, објавени од “Монд”, како и други медиуми во светот. Францускиот весник “Монд” и уште 106 изданија во 76 земји, обединети во “Меѓународниот конзорциум на истражувачки  новинари”, добиле пристап до голем невидена досега информативен низа која фрла открива светлина врз нетранспарентно свет на светските офшор финансии и даночните засолништа.

Бугарите веќе излегоа со своите перачи на пари. Медиумите пишуваат за најмалку 50 компании, 6 фирми посредници, 16 сопственици и 78-ца акционери од Софија, Пловдив, Банско, Плевен, Стара Загора, Варна, Севлиево, Правец, Монтана, Созопол, Панагюрищe, Габрово, Русе биле поврзани со офшор регистрации на Бахамите , Сејшелите, анти, Панама, Ниуе и Британските виржински острови. Уште најмалку 100 биле директори, полномошници, адвокати, или ликвидатори. Меѓу нив e имало и странци кои живеат или поседуваат пасоши во Бугарија, како и Бугари кои живеат во странство.

11,5 милиони датотеката се од архивата на панамскиот канцеларија на “Мосак Фонсека” (Mossack Fonseca) специјализирана за решавање на плаќања кон офшор компании меѓу 1977 година и 2015 година Ова е најголемото протекување, до кои некогаш допреле  медиумите.

На списокот се над 214 000-тина компании, 11,5 милиони тајни документи. Истрагата посветува особено внимание на сложените офшор зделки за милиони на рускиот претседател Владимир Путин.

Се откриваат  офшор сметки на 140 политичари и јавни личности. Меѓу нив се претседателот на Украина Петро Порошенко, децата на претседателот на Азербејџан, како и премиерите на Исланд и Пакистан и кралот на Саудиска Арабија Салман. “Документот Панама” открива дека освен илјадниците анонимни вмешани, фигурираат и  многу шефови, милијардери, големи имиња во спортот, познати личности или личности опфатени на меѓународните санкции, кои користеле оф-шор систем за да ги прикријат своите средства.

Ова е најголемото истекување на податоци во историјата на новинарството. Тоа е и најспектакуларните пробив   некогаш во темниот свет на префрлани финансии.
“Монд”, заедно со Мeѓдународниот конзорциум за истражувачко новинарство во Вашингтон и германскиот весник “Зидојче цајтунг” (Süddeutsche Zeitung), кои добиле информативна база  имаат пристап до 11,5 милиони документи, кои откриваат скриени во темните финансиски засолништа имоти на светски политички лидери, криминални мрежи, фудбалски ѕвезди или милијардери. Меѓу нив фигурираат како блиски на рускиот претседател Владимир Путин или исландскиот премиер Сигмундур Давид Гунлагсон, така и многу други имиња на шефови на држави и политички лица. Таму се и аргентинскиот фудбалер Лео Меси, така и поранешниот претседател на УЕФА, Мишел Платини е меѓу многубројни лица на кои се разгледува случајот во текот на целата измината недела. Овие тајни документи, сосема свежи, достигнуваат до крајот на 2015 година. 1500 пати повеќе од “Викиликс”

Вкупно тоа се над 2,6 терабајти тајни податоци кои се откриени, изучени и анализирани од “Монд” и неговите 106 медиуми партнери. Истрагата продолжува една година, мобилизира 370 новинари во светот – Франција, Индија, Германија, Швајцарија, Русија, САД, Бразил, Јапонија. Во средината на оваа нова истрага стои фирмата “Мосак Фонсека”, еден од светските шампиони по финансиски услуги на компаниите-покритие во офшор јурисдикции. Тие служат за покривање на идентитетот на своите вистински сопственици и се заклучени однатре.

“Мосак Фонсека” е основана во Панама, еден од најдобрите скриени финансиски центри на планетата, класифицирана како клучка  на перење пари, во кој влегуваат за чистење парите од криминал и од даночни измами. Регистар на оф-шор трговија “Документот Панама” вади изложена неверојатен листа: над 214 илјади офшор субјекти формирани или сервисирани во 21 различни финансиски засолништа или клиенти од над 200 земји од “Мосак Фонсека” од нејзиното основање во 1977 дури до 2015 година.

Планетарен опсег, кој поминува низ континентите и океаните, од Луксембург до Панама, од Швајцарија до Британските Девствени Острови, од островите Самоа до Сејшелите, од Монако до Бахамите. Не станува збор само за приватниот случај на една банка, како во скандалот Swiss Leaks на банката HSBC (2015) или UBS Leaks (2016 година), ниту за улогата  на игра со еден единствен финансиски центар во организирана шема за даночна оптимизација за мултинационалните компании како во Luxembourg Leaks (2014). “Документот Панама” нуди мапирање, речиси во реално време, на целиот дел на светските финансии, досега скриен од странски погледи. Целата оваа информација ќе остане во тајност без интервенција на анонимен извор, кој започна во почетокот на 2015 година да пренесува  за овој  “златен рудник” на новинарите од “Зидојче цајтунг”. Потоа продолжи да  се истражува улогата на “Мосак Фонсека” во обвиненијата за даночни измами кон Commerzbank, втората по големина банка во Германија. Соочен  со обемот на податоците, германскиот весник решава да се обрати до Меѓународниот конзорциум на истражители  новинари и вообичаените партнери за размена на информации, токму заради највредно  искуство стекнато од конзорциумот во однос на прекуграничните финансиски истраги. Автентичноста на документите која не подлежи на сомнеж со нивниот број, беше проверена двапати од минхенскиот весник и “Монд”. Таа беше потврдена од неколку писма испратени на клиенти на “Мосак Фонсека” и консултирани од “Монд”, кој се повикува на “неовластен пристап до серверот преку кој некои информации се добиени од трета страна”.

Сиви, црни и валкани пари Сите офшор компании од “Панамскиот  документ ” не се нелегални или непроѕирни, некои имаат вистинска економска активност или се специјално дизајнирани за да се олеснат  меѓународните инвестиции. Но поголемиот дел од нив се користат како фирми екрани, за да се сокријат средствата преку употребата на псевдоними. На овој начин во “Мосак Фонсека” чисти пари има до валканите пари, како “сивите” (од затајување на данок), “црните” (од корупцијата и организираниот криминал), како големите богатства и фудбалските ѕвезди се крај криминалните мрежи и корумпираните претседатели, премиеори и државни глави. По многомесечна работа во тоа вонредна големо истрага МКРЖ и неговите партнери успеаја да утврдат дека со офшор компании се вмешани 12 шефови на држави и влади, (вклучувајќи шест активни), 128 високи политичари и високи функционери од првенците во целиот свет, како и 29 членови на светската ранг-листа на 500-те најбогати луѓе на “Форбс”. Најмногу “чувствителните” клиенти, оние кои сакаат да скријат и направат своите средства непроследени  се чувани од три или четири компании лоцирани една по друга, создадени по четирите страни  на планетата, кои се кријат една во друга како руски кукли матрошки за да усложнат работата на даночните и судските власти, кои често не успеваат да ги пронајдат .

Илјадниците интерни комуникации помеѓу вработените на “Мосак Фонсека”, кон кои  цели “Монд” и неговите партнери, потврдуваат дека офшорките сеуште успеваат да се задржат на еден чекор понапред од глобалните обиди за регулација. Така, кога во 2011 година, Британските Девствени Острови беа принудени, под меѓународен притисок, да се откажат од системот на “акции на (анонимен) носител”, движењето на нишалото проработи во корист на Панама или Сејшелите, каде такви практики сеуште се дозволени. Така со трансфери од еден даночен рај во друг, и со употреба на празнините во прописите и со се повеќе комплексни механизми “Мосак Фонсека” и нејзините посредници се безбеди од  страшни контроли .

“Производителот на автомобили одговорен ли е за однесувањето на возачите?”

Во интервју дадено неодамна за панамскиот телевизија, ко-основачот на фирмата Рамон Фонсека ја споредува со “производител на автомобили”, кој не носи одговорност за злосторствата извршени од крадци кои ги  користат возила, а  го има произведено. Во повеќето јурисдикции, фирмата сепак има обврска да се информира за носителот на авторските права на компаниите кои ги управува, и ако понекогаш не успее во оваа обврска, внатрешната коресподенција, покажува дека често е свесна за нивниот идентитет.

Запрашана за нејзината улога и одговорности “Мосак Фонсека” негира и ги  нуди директно овие услуги на своите клиенти и препраќа одговорноста кон околу 14 илјади посредници (големи светски банки, правни фирми, одбори и други компании за управување со богатството) кои обезбедуваат интеракцијата со крајните корисници.

Што е решението?

Панама, “токсичен” финансиски центар, одбива да соработува со странски држави во борбата против измама и даночно затајување, и се држи со железна рака против Организацијата за економска соработка и развој (ОЕЦД), која ја  координира борбата. Со оглед дека проблемот стана силно политизиран и може да ја поткопа ефикасноста на борбата против перењето пари, ОЕЦД ги предупреди министрите за финансии на Г-20 (групата дваесетти најбогати земји) на самитот на 27 февруари во Шангај, Кина. Тоа што докажува дека “Панамско документи” е првенствено истовремена финансиската глобализација, и покрај последователните откритија и желбата на земјите да регулираат даночните засолништа, тоа секогаш останува лесно  за банките и клиентите, и начин да се изиграат националните одредби. Не недостасуваат закони против перењето пари, а нема контрола над нивната примена, кој треба да се зајакне, насекаде во светот. Финансискиот систем како целина треба да ја  регулира најголемата офшор конструкција. Има се потребно за да победи. Меѓу наведените во “Панамскиот  документи” се Наваз Шариф, кралот на Саудиска Арабија Салман, децата на претседателот на Азербејџан, украинскиот претседател Петро Порошенко, претседателот на Аргентина Маурисио Макри, поранешниот ирачки премиер Ад Алави, премиерот на Исланд Сигмундур Давид Гунлагсон, поранешниот премиер на Украина Николај Азаров. / “Монд”,