Астронаути живеат и работат континуирано на Меѓународната вселенска станица (МВС) повеќе од 20 години. Тоа ја чини американската вселенска агенција околу 3 милијарди долари годишно, така што една третина од буџетот на НАСА за човечки летови во вселената се троши на одржување на МВС и сите поврзани трошоци. Но, станицата полека станува застарена, па НАСА и Роскосмос веќе некое време ги истражуваат причините за разни пукнатини, дупки и протекување воздух, кои се пронајдени и закрпени на МВС.
Внатрешните и надворешните структурни оштетувања, материјалниот замор и неправилностите во материјалите од кои се направени модулите, се сметаат за главни причини за забрзаното стареење на станицата. Затоа може да се „пензионира“ дури и пред првично планираното – ако не и целиот – тогаш сигурно некои од нејзините елементи би можеле да бидат исфрлени од употреба пред крајот на очекуваниот животен век. Со цел да се анализира моменталната ситуација на Меѓународната вселенска станица, НАСА ја задолжија Канцеларијата на Генералниот инспектор, која ги објави своите заклучоци пред неколку дена.
Во орбитата до 2030 година
Во извештајот се вели дека сегашните планови предвидуваат дека МВС ќе се повлече во 2024 година, но дека тоа најверојатно ќе биде одложено до 2030 година. Ова треба да биде проследено со сложен и долг процес на деорбитација. Продолжувањето на животниот век на МВС е клучно за другите вселенски мисии на НАСА, особено за сложениот проект „Артемис“, кој планира да ги врати луѓето на Месечината, да создаде постојана база таму, а потоа да испрати човечки екипаж на Марс.
МВС има улога на истражувачка лабораторија во сите идни мисии во вселената, а истражувањата поврзани со новите мисии свртени кон Марс и Месечината нема да бидат завршени до 2030 година. Ова може да доведе до одредена „дупка“ од неколку години, за време на која ќе треба да се прекине истражувањето за опасноста и микрогравитационите услови. Ова би довело до ситуација мисиите на НАСА да се одвиваат со поголема доза на ризик или да мора да се одложат за неколку години.
За да се избегне таква ситуација, НАСА планира да соработува со една или повеќе приватни компании до 2028 година, кои би испратиле свои постојани вселенски станици во орбитата. Ова ќе даде период од две години на преклопување, кога истражувањето во ниската орбита на Земјата може да се одвива и на МВС и на новата станица. Потсетуваме овде дека Blue Origin неодамна објави дека планира да изгради токму таква приватна орбитална станица, чии делови би можеле да им се изнајмат на заинтересираните.
Делумната транзиција на најмалку една приватна станица до 2028 година претставува значителен финансиски предизвик, особено затоа што не е целосно познато дали има доволно побарувачка за комерцијално оправдување на лансирањето на приватна вселенска станица во наредните години. Заклучокот од анализата е дека по 2030 година НАСА многу веројатно ќе се најде во ситуација да не може да ја одржува МВС и постојаниот престој на астронаутите во орбитата. Затоа, од клучно значење е да се зголемат напорите за зачувување на структурниот интегритет на МВС, со цел да трае најмалку уште осум години на функцијата.
Деорбитирање
Кога ќе дојде до крајот на својот животен век, МВС ќе мора да биде пензионирана и деорбитирана. Овој процес ќе бара интензивна соработка помеѓу НАСА и Роскосмос со цел станицата да биде уништена на контролиран и безбеден начин и делови од неа да изгорат во атмосферата. Се проценува дека процесот на исклучување и деорбитирање на станицата би можел да потрае околу три години или половина година во итен случај. Сè може да чини околу милијарда долари.
Станицата прво постепено ќе се спушта во пониска орбита, приближно 250 од сегашните 400 километри. После тоа, последниот екипаж ќе замине, заедно со сета потребна опрема и експерименти кои треба да се вратат на Земјата. Ќе бидат испратени конечни инструкции од контролната мисија во Москва, по што станицата ќе влезе во атмосферата, ќе се распадне и ќе изгори, додека ударот на Земјата треба да биде минимален. Сепак, за очекување е одредена количина на отпад да стигне до Земјата, што би можело да биде опасно за луѓето – така што ќе биде неопходно многу прецизно да се одреди локацијата на деорбицијата. Засега како првичен кандидат се издвојува Јужниот Пацифик.