Во последно време зборот “демократија” ретко фигурира во говорите на руските политичари. Многу Руси се разочарани од демократијата – и не само тие. Одбивањето од демократијата по будењето на активните демократски движења на крајот на 80-тите и почетокот на 90-тите години на минатиот век стана глобален феномен. Тоа го коментира поранешниот генерален секретар на ЦК на советската комунистичка партија и претседател на Президиумот на Врховниот совет на СССР, прв и последен претседател на СССР Михаил Горбачов во британското списание Prospect.   .За тоа постојат сериозни причини, најважниот од која беше дека демократските лидери не секогаш беа доволно компетентни за да се справат  со ситуацијата. Сепак сум убеден дека не постојат алтернативи на демократијата. Различни земји стигнуваат по различни патишта до демократијата и поинаку  ги прифаќаат  нејзините принципи.  Русија ќе треба да гради демократија, која ги зема предвид и основа нејзините културни особености, традиции, менталитет и национален карактер. Постојат некои особености, без кои системот не може да биде демократска. Некои од нив се особено важни токму за Русија, бидејќи засега не можеме да тврдиме дека нив ги има во нашиот современ живот. Такви се редовните фер избори, обезбедување  периодична промена на луѓето во власта, стабилен уставен поредок и политичко рамнотежа меѓу трите столба на власта, конкуренцијата меѓу политичките партии, почитувањето на основните права и слободи на човекот, фер,  правен систем и развиено граѓанско општество. Во Русија ние уште не сме го создале “алгоритмот” стабилната демократија, но тоа не е неизбежно. Тоа воопшто не е резултат на “историска неспособност” или недостаток на подготвеност за демократија кај нашиот народ.

Изговарањето на тоа дека “демократијата не и одговара на Русите”, останува глупост, без разлика дали звучи “лево” ИЛИ “десно”. Во текот на својата историја Русите осиромашувале па   бранеле екстензивно територии, му давале се на светот,  познати политичари, мислители, писатели, композитори и уметници. Ние сме талентиран народ, способен да пројавува чуда од издржливост и истрајност . Русите – како во татковината, така и во странство – постигнуваат огромен успех, кога можат да работат во нормални услови.

Што е потребно за да  им биде разбуден талентот и способности на нашиот народ?

Ние треба да ги подобриме односите внатре во општеството, да се подобри политичкиот систем. На нас ни е потребен силен претседателски авторитет. Во Русија клучен фактор се јавува можноста народот да се доверува на претседателот и да верува во него. Само  повиците “да вратиме Сталин” – тоа е опасно безумие, тие се манифестација на отсуство на здрав разум. Во целата руска историја личноста на човекот на власт имала огромно значење. Ликот параметрите, психолошки карактеристика на царот, генералниот секретар или претседателот ја пуштиле својата трага врз сè .

Во XXI век Русија е обврзана да ја  надмине прекумерната зависност од лидерот. На Русија и е потребен силен независен парламент.Денешниот руски парламент речиси цело време е подложен на критика, остра критика, и, според мене, како по правило, таа е оправдана. Претседателот на Државната дума рече еднаш: ” ова не е место за дискусии”. Веројатно, тоа беше грешка на јазикот, но не помалку веројатно е дека тоа била грешка на јазикот на Фројд. Рускиот парламент во неговиот современ изглед е составен за  игнорирање на законот за дебата, што го дели општеството и компромитира државната власт во очите на размислувањето на  публиката. Во даден момент овие грешки мора да бидат поправени. За да стане Федералното собрание (парламентот – бел. Ред.) Во вистински институт на власта, извршната власт-претседателот – треба да го промени својот однос кон парламентот. Навистина ли е во интерес на претседателот да има парламент, кој  за само ги утврдува  неговите одлуките така, како што прави сега?Парламентот треба да има силен, прецизен и внимателно размислувалки  механизам на разгледување и сослушуваoе за најзначајните теми во земјата. Денес двата дома на Федералното собрание во реалноста се состојат од протокол.Политичките партии не играат улога во животот на земјата и во парламентот, што би требало да се случува при демократија. Создавање на вистински, силни, одговорни политички партии со нивна сопствена идеологија – ова е една од најважните задачи со кои се соочува нашето општество и “политичката класа” во наредните години. Ние, се разбира, не можеме едноставно да го игнорираме проблемот на управливост, кој особено остро стои во случајот со Русија. Овој проблем е поврзан со огромните димензии на земјата и нејзиниот мултинационален карактер, и може да биде решен само врз основа на федерализмот. Ги компликува задачите ќе кажеме дека таков тип федерализам, каков работи на пример во САД или Германија, за нас не е доволен, бидејќи во составот на Русија влегуваат национални републики. Секој разговор за нивното отстранување е опасен и погубен . Побрзо концентрација треба да има на обезбедување на нивната максимална можна автономија, при тоа тие да продолжат да се интегрален дел од Русија.

Проблемот на управливост е тесно поврзан со друга контроверзна тема – борбата против корупцијата. На крајот на краиштата ако државата не може да се справи со овој проблем, таа ја поткопува довербата кај луѓето, а тоа е многу важна  предност. Поради што не треба едноставно да се постави со неа, како што  некои луѓе претпоставуваат, тврдејќи дека корупцијата не може да биде искоренета во Русија. Овие луѓе го  цитираат историчарот од XVIII век Николај Карамзин. Кога за време на патување во Европа тој бил запрашан што прават луѓето во Русија, тој одговорил: “Крадат”. Со тоа треба да има борба, но овие проблеми не можат да бидат решени со полициски мерки, забрани и рокови за издржување во затвор. Главно оружје против корупцијата се функционирање на демократските институции и здрава економија, им дава на луѓето средства да покажат иницијатива, да го организираат својот бизнис, и така  се  укротува апетитот на алчните чиновници.

Зошто не се случува тоа?

Не се сомневам дека и тука исто сето тоа зависи од политиката. Сегашната стагнација на руската економија, чиј раст е еднаков на нула, е присутна, бидејќи во текот на многу години немало никакви фундаментални промени во идеите за нејзиниот развој. Притоа “тимот економисти”, главни теоретичари и оние кои  ги дополнуваат нивните идеи, во најголем дел остануваат несменети . Доминира монетаристкото размислување. постои напорна откажување од регулирање на економијата, од стимулирање на побарувачката, ефикасно користење на натрупаните резерви или инфраструктурни проекти. Економијата останува во лудачка кошула на тврдиот монетаризам. Во последно време на адреса на владиниот глава се упатени  повеќе апели да промени макроекономската ситуација, но јас сметам дека вистинска конкуренција во економската мисла може да се појави само во друга политичка ситуација. На нас ни се потребни политички партии, способни да понудат алтернативни економски програми и да обезбедат периодично потребни смени во политиката. Во отсуство на овие промени термините на “човекот на власт” ќе бидат помалку корисни.

Одлучувачка улога при изградба на современа силна држава во Русија може да игра само судството. Без неутрални  судови, правда, е невозможно да биде достигнат приоритетот на законот. Оваа цел наиде за прв пат во годините на перестројката, но и досега нејзиното постигнување е прилично далеку. Покрај тоа, во последните години беа направени сериозни нарушувања во управувањето на оваа сфера. Почитта кон правниот систем беше поткопан и ќе биде многу тешко тоа да биде вратен . За Русија со нејзината широка територија и уникатна положба во светот темата за безбедност – како нејзината сопствена, така и светската – секогаш претставува предмет на загриженост. Безбедноста во светот во голема мера зависи од неа. Денес Русија има голема, неизбежен и конструктивна улога што таа треба да ја  игра во глобалната политика. Многу важно е меѓународната заедница да разбере: Русија треба да учествува во решавањето на големите светски проблеми, а нејзиниот придонес треба да биде признаен и оценуван. Живееме во време на големи промени. Дваесет и првиот век започна тешко, тој е полн со изненадувања, а пред човештвото изникнуваат итни проблеми. Постоечка генерација руски граѓани, политичари, лидери конечно може да направи така да  нашата земја да застане на патот на стабилен демократски развој.  Ажурирана Русија може да стане клучен учесник во обновувањето на светот. Тоа може да понуди многу: природни и интелектуални ресурси; лекции од минатото, кои ние, и покрај сета апсорпција  и ревносно желба  се з отворање на пат кон мирна и праведно иднина за новите генерации.

…………………………