Има стара поговорка, според која вооружените сили сами си организираат неуспех како  да се подготвуваат за својата последна војна. Кога станува збор сепак за војна во XXI век прашањето не е во инспекција во минатото, ако не гледаме доволно назад.

Во последните две децении раководителите во Лондон и Вашингтон беа концентрирани врз операциите на места како Сиера Леоне, Босна, Ирак, Авганистан и сега Сирија, каде засвири и  тревога, и слаби  но и детонација се повнатре  во држави. Денес има повеќе сеопфатни трендови во играта на глобално ниво. Сведоци сме на враќањето на политиката на големите сили – и со тоа и ризикот моќни држави да одат кон војна. Конфликт со играчи како Русија и Кина беше нешто што изгледаше погребано со крај на Студената војна. Само што вриежот  денес  на напони значат дека е сосема реален ризикот да дојде до таков исход. Исто како во минатото, сосема е можно Третата светска војна да започне со мал настан, или дури поради инцидент. Една од многуте руски авиони, кои сега ја проверуваат границите на НАТО, може да се соочи со “Тајфун” на кралските воздухопловни сили, предизвикувајќи воздушен  судир каква светот не видел со децении. Навистина, небото над Сирија започнува да биде опасно преполн со руски авиони, летање во близина на американски авиони при бомбашки операции и надигрување со противвоздушната одбрана на НАТО во соседна Турција. Веројатно ова може да се случи во морето, кога еден јапонски или американски брод или  на кинески колега меѓу гребени во Тихиот Океан кои се милитаризирани  како дел од тековната трка во вооружување во Азија.

До конфликт може да се стигне и како дел од поголеми размери решенија за обид за преуредување на светот. Трендовите на сила во Азија веќе почнаа да лазат како нивните воени и економија веќе почнуваат трка со оние на Запад. Претседателот Кси Џинпин веќе ја направи врската помеѓу воената сила и националното владеење во својот говор “Кинески сон”, кој го  предвидува концептот за Гуатдзјун Гуодзи Гинти, односно поместување на САД како водечка светска сила. Во меѓувреме, економскиот пораст на Кина ветува подигнување на повеќе луѓе над сиромаштијата, отколку во било кој друг момент во човековата историја – а заедно со тоа и можноста на еден народ да сака да ги преуредите глобалниот систем како што му доликува поради назад стекнатата сила. Во целата човечка историја, се издигаат сили кои постојано ја  проверуваат состојбата на статус кво преку употреба на својата моќ; професор Греам Алисон од Харвард покажа дека од пред 1500 година, кај 11 од вкупно 15 такви случаи дошло до војна. Или пак одлуките може да биде управувано не поради зголемување  на силата, туку поради слабост. Русија е поранешна голема сила, која сега се наоѓа во состојба на економски и политичко опаѓање.Роденото  во Русија дете има речиси ист животен век како такво од Хаити. И сепак играта која ја игра Путин со овие сé помали картички, е да притисне цврсто на своите граници и да го испрати НАТО до највисоките нивоа на тревога по средината на 90-тите години на минатиот век.

 Како може да се развие една трета светска војна?

Несомнено различно од денешните “мали војни” – кои, иако се покажаа колку се тешки, исто така натерале многумина во Пекинг и Москва да мислат дека тие ја докажуваат нашата вистинска слабост. Кога тргнавме да проучиме  како би можела да изгледа една современа војна меѓу големите сили на XXI век во новата  книга  има “плашлива флота”, беше јасно дека поставувањето брзо ќе помине надвор од познатите битки на копно, на кои небаре сме навикнати. За разлика од Талибанците или ИД  или дури и на воените на власт како Ирак на Садам Хусеин, вистинските државни сили можат да се распоредат во секоја област. Ние би виделе таков вид битки за контрола на воздухот и морето, какви што не сме виделе од повеќе од 70 години – и овие битки, за жал, ќе бидат такви што ќе поставуваат прашања за наоѓање на чии одговори не сме им го  преполовиле патот. Велика Британија во моментов купува нови борбени авиони за 12 милијарди фунти – но нивните програми беа пробиени кај голем број случаи, така што тие имаат помалку разновидност, отколку еквивалент  од времето на Втората светска војна.

Ние трошиме 6 милијарди фунти за авиони, при што отсуствуваат некои од основните заштитни можности на модерното воено дело. Но, како илустрираќко  хакирање, исто така, ќе видиме битки во две нови области: вселената и сајбер-просторот. Простор сега е дел од воениот нервен систем. Не станува збор само за воени шпионски сателити: над 80% од воените комуникации на НАТО минуваат низ комерцијални сателити, што ги прави мети кои неспорно се толку стратешки важни како аеродромите или бродоградилишта. Кинеските противосателитни можности беа демонстрирани неколкупати по 2007 г .; исто така се верува дека Русија развива оружје кое ќе го земат на нишан вселенскиот системи, за да ги остават “на темно” силите на НАТО. Во меѓувреме американските воини  штотуку предвидоа во буџетот 5 милијарди долари за своите планови за војна во вселената. Сајберпросторот исто така се пресели од сферата на научната фантастика, за да биде составен дел од воените дела – навистина, битките можеби веќе почнаа. Поврзани со Кина хакерски групи се инфилтрирале: во сè, од програмата F-35 Joint Strike Fighter (авионот мораше да даде на западните сојузници предност од една генерација на едно идно бојно поле, но Кина веќе се подготвува да го извезува своот ј J-31, кој личи како близнак на авионот); во датотеките на персоналот на иматели со дозвола на пристап до информации на сите нивоа во САД.

Тие украле 1,1 милиони отпечатоци. При конечна војна во реалниот свет ќе се види како оваа кражба на информации се претвора во нешто повеќе во киберсвет. Русија користи сајбер напади да го нападне комуникации и трговија во Украина, а пак САД користат дигиталното оружје Stuxnet, за да ги оштетуваат физички иранските нуклеарни истражувачки капацитети, што се  покажува како сајбер војните ќе дојдат со физички трошоци. Истиот софтвер за индустриска контролна систем, во кој нишани Stuxnet, се користи во сè – од семафорите во Лондон до машински оддели на бродовите од кралскиот флота. Тоа не е само прашање дека големите сили имаат на располагање авиони и проектили со дострел, многу подалеку од она што би можеле да очекуваат ИД или Башар Асад. Во вселената и сајберпросторот нема географски граници и, нешто повеќе, воените и граѓанските мрежи се испреплетени, без разлика дали станува збор подводни оптички кабли или домашни телекомуникациските мрежи. Војската комуникации и разузнавањето работат во една пропусен опсег на  баби, и  испраќање електронска пошта. GPS се користи како од новата генерација на беспилотни авиони на кралските воздухопловни сили, така и од семејства кои се возат  кон дома по одмор. Ќе видиме битки во две нови области: вселената и сајбер-просторот.

Просторот  сега е дел од воениот  нервен систем. Точно е дека таков конфликт не е ниту посакуван ниту неизбежен. Трета светска војна ќе биде еп – неуспех на застрашување и дипломатијата. Но можноста значи дека треба да се  бројат нашите пресметки на начин на кој не сме го правеле тоа со  децении. Премногу лидери и мислителиги имитираат своите колеги од пред еден век, кои мислеа дека трговијата и напредокот некако направиле ризикот од војна меѓу државите е  застарена. Од друга страна, премногу воени офицери го земат спротивниот курс на емулирањена , по  историски погрешен оптимизам  за таква борба, ако дојде до неа, користат зборови како “кратка  и акутна”.

Веќе не е политика да избегнуваме да зборуваме за овие трендови. Може да изгледа како страв од далечното минато или сферата на фантастика, но ако постои надеж за спречување на такви битки меѓу големите сили, потребна е  искрена и отворена дискусија за реалните ризици од нив и веројатните ужаси. Не сте убедени? Барем погледнете го мислењето на кинески воен офицер, објавено на 16 септември минатата година во “Пиплс дејли”: “Светската војна е форма на војна, против која мора да се соочи целиот свет”, рече тој. Ова е тврдењето  кое треба да биде разгледано со ладна глава .

——————-

Питер Ворен Сингер е  стратег од New America, а Огст Кол е соработник на Атлантскиот совет. Тие се коавтори на книгата “Плашлива флота: Роман за следната светска војна”. Коментарот им е објавен во во. “Телеграф”.