Не е тајна дека “Нова Турција” на претседателот Реџеп Таип Ердоган, кој пред пет години беше сметана за светол пример на исламска демократија, денес има сосема блед изглед. Турција спаѓа во насловите не благодарение на внатрешни реформи и употребата на “мека сила” во регионот, а поради повеќе испаѓање таа е земја на  авторитаризам , режим и чести терористички напади.

Зошто “Нова Турција” претрпе неуспех? Сè е едноставно, ако биде дефинитивно со еден израз: опиеност од сила. Дојдоа  во 2002 година на власт. Партија на правдата и развојот (АКП) на Ердоган претставуваше движење на поранешни исламисти, кои требаше да се докажуваат во очите на светските сили во Турција и во западните земји. Нивната сила постојано е подложена на тест како што имаат мнозинството бирократи  и беше составена од “кемалисти”, следбеници на основачот на модерна Турција, Мустафа Кемал Ататурк. Но во текот на првите години на управување на АКП овие кемалистичката институции, вклучувајќи ги и повеќето главната од сите – Армијата – беа ослабени и подредени. На прв поглед тоа личеше на процес на демократизација, но всушност се покажа формирање на неограничена власт на АКП. Неограничената власт ги направи АКП корумпирана, надуено и амбициозна. Покрај тоа филозофијата на владата на Ердоган стана нова “официјална идеологија” на Турција, каква во текот на половина век беше кемализмот. Некои турски набљудувачи ја нарекуваат идеологијата “исламизам”, но тоа далеку не е целата слика. Напротив, како и во случајот со кемализмот, новата идеологија е поврзана со одредена личност, и треба да биде нарекувана “ердоганизам”. Оваа идеологија  се  изкристализира во последните три години, претворајќи го  Ердоган во највлијателниот Турчин од времето на Ататурк. Тој доминира во партијата, владата, парламентот, и  клучните позиции во судството, три четвртини од турските медиуми, тој  исто така зеде под контрола дел од бизнисот, предавајќи владини договори на претпочитани од него компании.

Како што ми рече неодамна горд поддржувач на Ердоган, претседателот ги  “контролира парите, бидејќи е голем човек”. Ердоганизмот исто така ги преправи  правилата во турската политика, создавајќи свој јазик, за да  ги опишува злосторниците и ликовите. За да биде разбрана “Новата Турција” на Ердоган, треба да бидат декриптирана на  слоганите и новите концепти кои ја поддржуваат.

Еве речник, кој помага во ориентирани. национална волја Жени на протест против политиката на Реџеп Таип Ердоган.

Ако мислите дека ердоганизмот  ја отфрла демократијата,  се лажете. Напротив, ердоганизмот ја почитува демократијата, но повеќето во грубата нејзина форма. Како повеќепати кажал Ердоган, “демократијата – тоа се само избори” и победникот на изборитеја  отелотворува во себе националната волја. Ова е некоја метафизичка  супстанција која не треба да се ограничува ниту со закони, ниту со традиции, меѓународни норми и универзални вредности. Освен тоа се противат на националната волја губат легитимитет. Тие или се бездушни дегенерати, или, во најдобар случај, петта колона, продавачи  за  странски интереси.

На пример протестите во паркот Гези во јуни 2013 година, предизвикани од незадоволството во врска со планот на Владата за изградба на трговски центар на местото на јавен парк, беа идентификувани од АКП како спротивставување на “националната волја” и, според тоа, како “обид за преврат “. Пропагандата  ги демонизира демонстрантите кои беа газени  од полицајците, понекогаш со премногу сурови методи, како резултат на што загинаа седум лица.

Човек на народот

Така нарекуваниот  Ердоган од неговите приврзаници, за него посочуваат дека станал првиот сенародно избран претседател на Турција благодарение на уставните амандмани во 2007 година, кои го направија претседателот избор од граѓаните, а не назначуваат претседателот службеник.

Клучниот момент е во тоа дека “човекот на народот” всушност ја отелотворува во себе нацијата и претставува “националната волја”. Во практична смисла тоа значи дека цртите на Ердоган се пренесуваат врз цела Турција. “Ердоган – тоа е Турција”, напиша еден негов следбеник во статија. “Судбината на Турција е нераскинлив од судбината на Ердоган”, вели друг негов симпатизер. Неодамна еден од неговите советници рече дека во Турција “никој друг не треба да се занимава со политика, освен Ердоган”. Бидејќи “човекот на народот” ја  отелотворува со себе нацијата, навреда против него се смета за тешко кривично дело. Поради оваа причина, откако Ердоган стана претседател, над две илјади луѓе, вклучувајќи новинари, застанаа пред судот и некои беа казнети со сериозни суми. “Навредите” им се најразлични, од викање на Ердоган “незначителен диктатор” до споредување со Ам-гл од “владетел на прстените”.  Ни го “Навредуваат  претседателот”  тоа може да стане повод за разрешување. Професорот од Универзитетот, го нарекол Ердоган “груб и недодкалан”, и ја  загуби својата работа.

Туторство

Наследено од ерата на кемализма, овој термин е употребуван од ердоганизмот во квалитетот на закана. Либералите го  користат “туторството “, за да се утврдат и критикуваат вонредната интервенција на војската во политичките процеси. Но, кога армијата беше ослабена за Ердоган и неговите симпатизери тоа се покажа недоволно. Таа  осуда почна да зборува за “правно туторство”, “новинарско туторство” и “либерално туторство”. Во принцип секоја одлука на судот, изразување во медиумите или либерална критика на адреса на човекот на народот се опишува како злодело , обид за воспоставување на незаконско туторство над големата национална волја.

На пример Уставниот суд  го налути Ердоган пред неколку години, кога ја укина забраната на “Твитер”, на која се стремеше претседателот, го поништи законот за затворање на приватни училишта, од кои Ердоган сака да се избави, и ослободи двајца новинари, кои Ердоган беше  ги осудил за откривање испорака на оружје во Сирија. Во одговор Ердоган и неговите приврзаници не само што ги  критикуваа овие одлуки, но и се сомневаа во легитимноста на Уставниот суд како институција која, по нивните зборови, и била надвовр од  националната волја.

Куклар  или придвижувач на марионети

Ердоган го  воведе во промет овој термин за време на јавните дебати пред околу две години, кога изјави дека постои некаков “куклар”, или поточно “висок разум”, кој ги контролира политичките настан во Блискиот Исток. Оваа сила одговара  на заговори против невини народи од регионот и, особено, против нивниот спасител – Нова Турција. Потоа приврзаниците на Ердоган  го проширија терминот и определија во својство на “кукловоди” САД, Велика Британија и ционистите, а исто така составија листа на нивните заговори. На пример терористичката организација Исламска држава претставува сама по себе не производ на исламската идеологија или на хаосот на Блискиот Исток, туку , како што велат некои од пропагандистите, спроведува таен план на “марионетарот “. Критиките во западните медиуми против Ердоган исто така се сметаат за дел од овој план и на тој начин ердоганистите уште повеќе се сплотуват околу човекот на народот против предавници.

Предавството на интересите на Турција служи како главна тема во пропагандата на приврзаниците на Ердоган. Постојат два вида на предавници. Кон првиот се однесуваат фигури не од АКП: либерали, левичари, Курди, кои работат за злобните „куклари“.

Предавници

Вториот вид –  за ова се предавници од редовите на АКП, покажувајќи  ја вистинска природа, кои се осмелуваат да го критикуваат Ердоган или да не се потчинуваат наредбите . Двајца од тројцата луѓе, познати при основањето на АКП пред 16 година – поранешниот претседател Абдула Ѓул и поранешниот претседател на Парламентот Булент Аринч – неодамна  го предизвикаа гневот на симпатизерите на Ердоган и поддржувачите па преку своите  медиуми ги беа наречекле  внатрешни предавници на АКП. Еден од убеден симпатизери на Ердоган, уредникот на проердоганскиот  весник  “Милат”,  го нарече Ѓул “Гјулизабет”, тврдејќи дека тој се продал на британската круна. Мистериозно блог, за кој се претпоставува дека е воден од близок до Ердоган новинарго нарече предавник дури Ахмет Давутоглу, неодамна соборен од Ердоган од функцијата премиер .

Паралелна држава

За најжесток предавници на нацијата се сметаат креаторите на “паралелна држава”. Терминот се однесува на движењето на Гулен, најголемото исламистичко движење во Турција. Меѓу активистите на движењето има многу претставници на турските медиуми, на добротворните структури и образовниот систем, а исто така, што е најважно, владини чиновници. Движењето најшироко е претставено во судството и во полицијата беше главен сојузник на Ердоган во борбата против световните сили. Но тие станаа главен непријател на Ердоган, кога полицајците и обвинители, поврзани со движењето на Гулен, почнаа широка истрага за корупција против клучни фигури во владата во декември 2013 година Од тогаш Ердоган ги осуди антикорупционерите  и ја сведе истрагата  како обид за државен удар, а исто така ги  обвини следбеници на Гулен во обид за создавање на “паралелна држава” во државата. Тој започна тотална војна против движењето, објавувајќи го за терористичка организација и уапсени илјади негови членови во последните две и пол години. Тајната организација на следбениците на Гулен во владините структури на Турција беше голем проблем, но режимот, го започнал прогонот против нив,и тоа  беше уште поголем проблем. Како резултат на се тоа приврзаниците на Ердоган успеаја да ги  потчинат практично сите институции во земјата, користејќи реторика која потсетува прогонот на “троцкистите” во 30-тите години на минатиот век во СССР. Приврзаници на “паралелна држава” им се гледаа  под секој камен,  и ги обвинуваат  во секој имагинарен акт на саботажа. Дури и оние кои воопшто не се поврзани со движењето на Гулен, се нарекувани “криптопаралелисти” и да  си ја  исчистиме од партијата, и  државните служби и дури од медиумите,  голем дел од тие кои се покажаа под директен надзор на Ердоган.

Исламизам

Ердоган поларизираше турското општество. Исламизмот не е само еден од деловите на ердоганизмот, ова е една од неговите главни составни делови. Но тоа е исламизам, адаптиран кон турските реалности. Од моментот на доаѓањето на власт АКП никогаш не повикуваат за воведување на нормите на шеријатот, исламското законодавство, во правната систем, туку само бара редефинирање на утврдената со турскиот устав секуларен  систем во пријателски кон исламот дух. Но при својата пропаганда Ердоган се почесто користи  религиозни термини и симболи. Себе си тој  го вика надеж на умот т.е.- на целата светска муслиманска заедница. Во исто време прибегнува до поделба општеството реторика “ние против нив”, каде под “нас” се разбираат побожните муслимани, а под “нив” – било империјалистичките Запад, уживајќи во вид на мртви муслимански деца, било световните Турци кои Ердоган  ги нарекува алкохоличари кои го поддржуваат воведувањето на  и крвопијци. Изгледа Ердоган се надева постепено да ја исламизира  Турција, вклучувајќи ги сите големи религии во јавната сфера, на пример, како ограничување употребата на алкохол преку тешка оданочување и активно одржување на исламските организации. Дали неговите напори ќе доведат до религиозно општество или ќе предизвикаат реакцијата на светските  сили, засега не е јасно. За дадениот момент тоа доведе до големо поларизираност на општеството во кое повеќето верски конзервативци се радуваат на успесите на Ердоган, а урбаното  население со загриженост гледа кон иднината.

Османизам

Не е случајно што противниците на Ердоган го доживуваат како султан поради неговото однесување не само во личен, но и на политички план.

Исламизмот на Ердоган директно е поврзан со силните емоции кои предизвикуваат во претставниците на верските конзервативни кругови во Турција аргументите за обновување на минатото величие на Отоманската империја која владеела  со голем дел од Блискиот Исток од престолнината во Истанбул. До распадот во резултат на Првата светска војна османлиите со векови биле знаменосци и бранители на муслиманите. Сега Ердоган зборува за враќање на турските муслимани кон исполнувањето на улогата на исламски лидери по 90 година заборав. Ердоган, природно, е оној кој води кон ова големо преродба и го држи во рацете клучот кон “обновување на величието на Турција”. Поради тоа негови противници се дегенериците ,  предавниците, шпионите и агентите на Западот.

Откако ќе биде проанализирано горенаведеното, може да се дојде до заклучок дека ердоганизмот припаѓа на истиот спектар на популистички авторитарни режими, како перонизмот во Аргентина, путинизмот во Русија и чавизмт во Венецуела.

Тој веќе стана Турција, во најдобар случај, во неолиберална демократија во која се организираат слободни избори, но либералните вредности и институции доживуваат опаѓање.

Што иднина ги очекува Ердоган и Турција? Малку луѓе во Турција се сомневаат дека Ердоган сака да остане доживотно на власт. Премиерот на Турција неодамна изјави дека во земјата фактички се има спроведено претседателски систем, кој го  ограничува  парламентот, и Ердоган сака да  се утврди уставно. Бидејќи тој е само на 62 година и, се чини, проблеми со здравјето нема, Ердоган е сосема способен да остане главната фигура во турската политика уште десетици години. За тоа му е потребна поддршката на народот, поради што тој ќе настојува да ги контролира националната идеологија. Поради оваа причина е тешко да се очекува дека Ердоган ќе се откаже од авторитарниот стил. Побрзо ќе видиме нови конфискации на весници и декласирани опозиционери, потчинување на судскиот систем, конфронтација со курдските герилци, која води до крвопролевање, но истовремено  му овозможува на Ердоган да ја задржи во земјата вонредната состојба. Таква и ќе биде нова Турција. Навистина, Ердоган вети дека ќе создаде нешто сосема поинакво.

………………………….

Автор на коментарот во “Форин полиси” е Мустафа Акио, кој ги  напишал книгите “Ислам без екстремисти”.