Руската позиција за Косово често се прима на Запад како знак на предрасуди. Постојаниот претставник на Москва во ОН Василиј Небензја на седницата на Советот за безбедност што се одржа пред неколку дена истакна дека обидите да се создаде во Косово „доволен политичка систем со претензија за демократска држава, управувана од владеењето на правото“ се покажаа залудни и земјата уште има нерешени прашања.
За времето откако парламентот во Приштина еднострано прогласи независност од Белград на овој датум пред точно 10 години, сепак, настаните му даваат некое право. Деценија откако се прогласи за држава и даде пат на десетици постојни држави да е признаат за таква една од најсиромашните земји во Европа продолжува да зазема истата позиција. И додека 116-та (минатиот четврток го направи Барбуда) ја признаа, таа се уште е во изолација и во економски ќор-сокак. Независно од неа локални и странски новинари и набљудувачи тврдат дека оптимизмот и желбата на промена се уште не ги напуштиле многу жителите на Косово.
Во овој запис се сумира како Косово се справува со некои од големите судски процеси што стојат пред него од независноста.
Економијата
„Најмладата“ држава во Европа може да биде одредена на тој начин и поради населението, чија просечна возраст е 26 години (во Приштина – 28 години). Во исто време, нејзината невработеност кај младите е негативен рекорд – 60% од работната сила во оваа возрасна категорија е под влијание на тоа. Вкупната невработеност пак е 33% според податоците на статистичкото биро на Косово – слабо подобрување од пријавенoто во годината на независноста 40%.
Светската банка објаснува дека Косово почна „од многу ниска основа“ со бруто домашниот производ по глава на жител во 1088 долари во 2000 година и 3641 во 2016 година.
Во периодот 2008-2016 година, реалниот раст на БДП изнесуваше 3,4% (3,6% повисока од минатата година, највисока во Западен Балкан), но според институцијата, таа се движи од услуги и голема странска помош од дијаспората. Институцијата зборува за „макроекономска стабилност“, но околу една третина од населението сè уште живее под линијата на сиромаштија.
Минатото
Години на војна создадоа не само физичко наследство кое се чувствува и денес кое не е минато во некои делови на земјата. Конфликтот остави 13.500 жртви, повеќето Албанци, но стотици исчезнати цивили, од кои многумина беа Срби. Албанското мнозинство останува проблем за тоа како ја перципира својата историја. По краток прекин земјата повторно се управува од поранешни команданти од воениот дела на Ослободителна војска на Косово, од кои некои се осомничени за воени злосторства од 1998-1999 година.
Во декември пратениците во Приштина обидоа да ја запрат работата на новиот суд со седиште во Холандија и кој е поддржан Европската Унија, кој се очекува наскоро да издаде обвиненија против некои поранешни команданти. Некои локални медиуми забележуваат дека претседателот Хашим Тачи ќе биде меѓу обвинетите токму заради исчезнувањето на цивили за време на војната, од кои повеќето се етнички Срби. Слични информации се појавија и од српскиот обвинител за воени злосторства, за премиерот Рамуш Харадинај. Минатата година беше уапсен и подоцна ослободен во Франција на барање за екстрадиција од Белград. Харадинај, во секој случај, доби брза постапка со албанско државјанство.
Воени ветерани и други јавни личности инсистираат дека судот е пристрасен против Албанците во Косово (иако тој практично ја продолжи работата на Трибуналот за поранешна Југославија, кој ги затвори вратите во декември). САД и ЕУ го осудија обидот за притисок врз судот во косовскиот парламент, а амбасадорот на САД во Приштина истакна дека тоа е „ужасен пример за личен интерес, кој преовладува над општото добро и интересите на Косово како држава.“ Сепак специјализиран суд во Косово може и да ги забави првите обвиненија откако неговиот главен обвинител Дејвид Шуендимн, работел со години во сите овие случаи, поднесе оставка.
„Го прогласувам Косово за независна и демократска земја“, рече Хашим Тачи на 17 февруари 2008 година, кој потоа ќе стане премиер, а потоа и министер за надворешни работи и претседател.
Меѓународна изолација
Косово не е дел од ОН (чија мисија инаку помогна во стабилизирањето му) поради ветото, наметнато од постојаните членки Русија и Кина. Дури и во односите со Европската унија, меѓутоа Косово е во незавидна позиција како единствената земја на Балканот чии жители не можат да патуваат без визи во земјите од Европската унија. За соседните Србија, Албанија и Црна Гора тоа е можно уште од 2010 година
Студија во 2016 година покажа дека секој втор жител на Косово сака да емигрира во Западна Европа. Неодамна, сепак дури премиерот Рамуш Харадинај доби одбивање за виза од Велика Британија, а порано – и од САД.
Односи со Србија
„Речиси сите гласачи знаат дека Косово де факто не е дел од Србија, но никој не сака да го признае де јуре“, рече минатата година српскиот интелектуалец Мухарем Баздул. Тој истакна дека иако неколку претседателски кандидати, се натпреваруваа со Александар Вучиќ на изборите во април да се најави признавањето, „никој не сака да биде запаметен во историјата како лидерот, кој ја оставил“ лулката на Србија “.“
„Косово е Србија“ е ставот на Белград и пред 2008 година, а и во моментов. Во неа формално нема нијанси – дијалогот Приштина-Белград со посредство на Брисел беше запрен на неодредено време во моментот на продолжувањето по убиството на косовскиот српскиот лидер Оливер Ивановиќ. Случката стана повод за размена на остри напади меѓу лидерите во двете престолнини, какви што не беше имало од инцидентот со „националистичкиот“ воз минатата година.
Во пракса, сепак, постојат нијанси. Од минатата година Белград бара соодветна формула која според него би можела да даде алтернатива, била таа „диференцијација“ и поделба на имотот (вклучувајќи културно) на Србите и Албанците на Косово, „нормализација без признавање“ (и крај на српското вето за членство на Косово во голем број организации) или фактичка поделба на територијата.
Срби и Албанци во Косово
Србите се под една десетина од населението на Косово – околу 120 илјади лица во земја со население 1.8 милиони. Во поголемиот дел од земјата тие не присуствуваат, но доминираат на север. Во исто време, тие не се чувствуваат како дел од државата, но сакаат да живеат во Србија.
Убиството на лидерот на босанските Срби, Оливер Ивановиќ, потсети дека во северниот град Митровица, практично е етнички поделен, тензиите и заемното сомневање останува. „Њујорк тајмс“ забележува дека по толку години, се уште се потребни меѓународни сили за да обезбедат безбедност-како што е НАТО и организацијата предводена од КФОР. „Лесно е да се види дека се делат по етничка основа српска зона дури и пред да дојдат меѓународни војници. Многу од автомобилите немаат регистарски таблички или имаат такви, издадени од Србија, кои владата во Приштина ги смета за незаконски. Децата одат во одделни училишта. Мажите работат, а семејствата јадат во одделни ресторани “, а дипломите од Митровица не се признаени од страна на приштинските власти.
Правниот хаос предизвикан од неподготвеноста на Србите да ја признаат надлежноста на Косово, создава средина за криминалните организации кои напредуваат во услови на беззаконие, раскажува Милан Радоњиќ.
Од друга страна, дури и покрај посетата на Вучиќ во Косово по смртта на Ивановиќ, пукањето не ги поттикна Србите да ги обвинуваат Албанците за убиство, како што некои веројатно очекуваат. Исто така има и промена на симболите – постоел ѕид што ги одделува Србите од Албанците меѓу српските и албанските зони, кои сега не постојат.
Црна Гора
Освен Србија, Косово во моментов нема сериозни проблеми со другите соседи. Исклучок е Црна Гора, во која земјата успеа да склучи договор за демаркација на заедничката граница во 2015 година, што беше спор по прогласувањето независност. Меѓутоа, во октомври 2015 година, обидот за ратификување на овој договор заврши со судири со парламентот и со солзавец на пленарната седница.
Тогаш тензијата ја поттикна опозициската Партија за самоопределување, некогаш позната по радикалниот пробалкански национализам. Две години по инцидентот „Самоопределување“во пракса е втора партија во парламентот, единствен кој заработи од изборите и е играч (со 16 пратенички места повеќе отколку по минатите избори, додека другите големи партии загубија) и со имиџ на умерена политичка сила.
Во оваа нова ситуација претседателот Хашим Тачи и неговиот црногорски колега Филип Вујановиќ објавија дека се договориле експерти и од двете страни да го разгледаат договорот и да отстранат грешки во него во иднина. Ова е начин опозицијата да биде убедена дека може да се потпише, без да мора да го оштети Косово. Опозицијата вели дека 8.000 хектари земјиште илегално минуваат во Црна Гора.
Европска перспектива
Набљудувачите во последните недели забележуваат дека Унијата покажува сериозен притисок врз неколку земји од Западен Балкан да се приближат кон пристапување во блокот, но пред тоа да ги решат споровите меѓу себе, какви имаат Косово со Србија и Црна Гора, но и Србија со земјата членка Хрватска или Македонија со членовите на Бугарија и Грција.
Блокирањето на членството на ОН од Русија и Кина и недостигот од признавање од страна на Србија, исто така, претставуваат проблем за членството на Косово. Сепак, земјата, е непризнаена и од пет членки на Унијата, е вклучена во европската стратегија за Западен Балкан и покрај противењата на Шпанија. Таму е запишано дека Приштина треба „да постигне траен напредок преку примена на Спогодбата за стабилизација и асоцијација и да напредуваат на патот кон ЕУ веднаш штом го дозволат објективните околности“.
Сепак овој документ бележи промена за Косово: претставници на ЕУ само до пред неколку години повторуваа дека земјата е потенцијален член, но нема шанси тоа да се случи во блиска иднина.